გადასახადები, რომელსაც საქართველოში ფიზიკური და იურიდიული პირები იხდიან

საქართველოში 6 ტიპის გადასახადი მოქმედებს. მათი ნაწილის გადამხდელები ფიზიკური პირები არიან, ნაწილის კი - იურიდიული პირები. ქვეყანაში მოქმედი გადასახადების ტიპები და ტარიფები შემდეგნაირად გამოიყურება:

საშემოსავლო გადასახადი -20%;

ქონების გადასახადი -1%;

მოგების გადასახადი -15%;

დღგ -18%;

აქციზი – დიფერენცირებულია საქონლის ჯგუფების მიხედვით;

იმპორტის გადასახადი -5% და 12% სასაქონლო ჯგუფების მიხედვით.

საშემოსავლო გადასახადი ქვეყანაში მოქმედი გადასახადის ძირითადი ტიპია, რომელსაც ყველა დასაქმებული ფიზიკური პირი იხდის. ეს გახლავთ საკუთარი შემოსავლიდან სახელმწიფოსთვის გადახდილი თანხა. ტარიფი შემოსავლის ტიპიდან გამომდინარე განისაზღვრება. სტანდარტულად იბეგრება სახელფასო შემოსავალი და ამ შემთხვევაში ტარიფი მიღებული შემოსავლის 20%-ია. გამონაკლისია საცხოვრებელი სახლის გაქირავებით მიღებული შემოსავალი და ამ შემთხვევაში ტარიფი 5%-ია. პენსია და სტიპენდია სრულად გათავისუფლებულია საშემოსავლო გადასახადისგან.

საქართველოში მოქმედი კანონის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადს ბიუჯეტში დამსაქმებელი რიცხავს ხელფასის ჩარიცხვის პარალელურად. ეს დასაქმებულს გარკვეული ბიუროკრატიისგან ათავისუფლებს. თუმცა რიგ ქვეყნებში დასაქმებულს ხელფასი სრულად ერიცხება და შემდეგ ის თავად რიცხავს ბიუჯეტში ქონების გადასახადს.

ქონების გადასახადს საქართველოში იხდიან როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირები. გადასახადი არსებობს როგორც უძრავ, ისე მოძრავ ქონებაზე. ფიზიკური პირები იმ შემთხვევაში იხდიან გადასახადს, თუ ოჯახის წლიური შემოსავალი 40 000 ლარს აჭარბებს. შემოსავლად ითვლება მხოლოდ ოფიციალური სახელფასო შემოსავალი. გადასახადი წესდება სამი სახის ქონებაზე: საცხოვრებელი სახლი, სასოფლო-სამეურნეო და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთები და ავტომანქანა.

სასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების და არასასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთებზე გადასახადი სხვადასხვა წესით დგინდება. არასასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების მიწის გადასახადი 1 კვ.მ.–ზე არის 24 თეთრი. თუმცა ადგილობრივ მუნიციპალიტეტს აღნიშნული გადასახადის რაოდენობის შეცვლა შეუძლია. სასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთებზე კი 1 ჰექტარზე გადასახადი 16 ლარიდან 100 ლარამდე მერყეობს. გადასახადის ზუსტი ოდენობის განსაზღვრა ადგილობრივი მუნიციპალიტეტის პასუხისმგებლობაა.

ავტომობილზე გადასახადი არის მისი ღირებულების 0,2%. ასევე ღირებულების 0,2% არის გადასახადი საცხოვრებელ ფართებზეც, როგორც კერძო სახლის, ისე კორპუსის ბინის შემთხვევაში.

აღნიშნული ტარიფები მოქმედებს იმ შემთხვევაში, თუ ოჯახის წლიური შემოსავალი 40 000 ლარიდან 100 000 ლარამდეა. როდესაც შემოსავალი 100 000 ლარს აჭარბებს, 0,2%–ის ნაცვლად გადასახადი მერყეობს 0,8%–დან 1%–მდე. მიწის ნაკვეთებზე კი გადასახადი ამ შემთხვევაშიც იგივე რჩება.

მოგების გადასახადის გადამხდელი იურიდიული პირია. მაქსიმალური ტარიფი 15%-ია. საქართველოში 2017 წლიდან იურიდიულ პირებს აქვთ უფლება არ გადაიხადონ მოგების გადასახადი, თუ მას კვლავ ბიზნესის ინვესტირებას მოახმარენ. მარტივად რომ ვთქვათ, მოგების გადასახადი ერიცხება იურიდიულ პირს იმ ხარჯისთვის, რომელიც მის ეკონომიკურ საქმიანობასთან კავშირში არ არის. მაგალითად, თუ იურიდიული პირი საკუთარი კომპანიისთვის შეიძენს უძრავ თუ მოძრავ ქონებას, მას მოგების გადასახადი არ დაეკისრება, ხოლო თუ ის პირადი მოხმარებისთვის ან საჩუქრად შეიძენს ქონებას, გადაიხდის მომსახურების ღირებულებას ან სხვა ტიპის ხარჯს გაწევს, მოგების გადასახადის გადახდა ბიუჯეტში მოუწევს.

ასევე იბეგრება დივიდენტიც. გადასახადი დივიდენდზე შეადგენს 5%-ს. გადახდა ხდება მოგების გადასახადთან ერთად, როდესაც კომპანია ანაწილებს მოგებას ბენეფიციარებს შორის. განაწილებული მოგება იბეგრება ჯერ მოგების გადასახადით 15%, შემდეგ კი დივიდენდები იბეგრება 5%. დივიდენდების გადასახადი ექვემდებარება ყოველთვიურ დეკლარირებას.

დამატებული ღირებულების გადასახადი იგივე დღგ არაპირდაპირი გადასახადია. ეს არის ფასნამატი, რომელსაც მომხმარებელი პროდუქტისა თუ სერვისის მომწოდებელს უხდის, ხოლო მოგვიანებით მას მომწოდებელი ბიუჯეტში რიცხავს. საქართველოს საგადასახადო კოდექსი განსაზღვრავს დღგ-ს გადამხდელის წოდების მინიჭების წესს. მოქმედი კანონმდებლობით, თუ კომპანიის წლიური ბრუნვა 100 000 ლარზე ნაკლებია, დამატებული ღირებულების გადასახადის გადამხდელად რეგისტრაცია ნებაყოფლობითია. ხოლო თუ ბრუნვა 100 000 ლარს აღემატება, მაშინ გადასახადის გადამხდელად დარეგისტრირება სავალდებულოა. საქმიანობის გარკვეული ტიპები დღგ-ს გათავისუფლებულია. დღგ პროდუქტისა თუ სერვისის ღირებულების 18%-ია. ბიზნესის ნაწილი ფასს განსაზღვრავს დღგ-ს ჩათვლით, ნაწილი კი ღირებულებას შემდეგი ფორმულირებით მიუთითებს: ფასი+18% დღგ.

აქციზის ერთიანი სტანდარტული ტარიფი არ არსებობს. საქართველოს კანონმდებლობით, აქციზის გადასახადი კონკრეტული ჯგუფის პროდუქციისთვისაა დაწესებული და გადასახადის ოდენობაც ამაზეა დამოკიდებული. აქციზის გადასახადით იბეგრება თამბაქო, ალკოჰოლი, საწვავი, ავტომობილები... იბეგრება ჩამოთვლილი პროდუქციის როგორც წარმოება, ისე რეალიზაცია, იმპორტი და ექსპორტი.

კონკრეტული თანხა შემდეგი მონაცემების საფუძველზე განისაზღვრება:

ალკოჰოლიანი სასმლისათვის – ალკოჰოლიანი სასმლის მოცულობით ან ალკოჰოლიან სასმელში სუფთა ალკოჰოლის მოცულობით ან ალკოჰოლის შემცველობის პროცენტული მაჩვენებლის მიხედვით;

თამბაქოს ნაწარმისათვის – თამბაქოს ნაწარმის რაოდენობით ან წონით ან/და საცალო სარეალიზაციო ფასის მიხედვით;

ნავთობპროდუქტისათვის – ნავთობპროდუქტის წონით (მოცულობით);

მსუბუქი ავტომობილისათვის და მოტოციკლისათვის (მოპედის ჩათვლით) – მათი წლოვანებითა და ძრავის მოცულობით;

ბუნებრივი აიროვანი კონდენსატისათვის ან/და ბუნებრივი აირისათვის – აირის მოცულობით;

ელექტრონული სიგარეტის სითხისათვის − სითხის მოცულობით.

იმპორტის გადასახადი განისაზღვრება საქართველოს საბაჟო საზღვარზე შემოსული პროდუქციის ტიპიდან გამომდინარე. იმპორტის გადასახადის ძირითადი განაკვეთებია 5% და 12%. საქართველოში იმპორტის გადამხდელად ითვლება ყველა, ვინც საბაჟოზე შემოიტანს საქონელს, თუმცა ეს არ ეხება ექსპორტის მიზნით შემოტანილ პროდუქციას. კანონის თანახმად, იბეგრება საქონლის მთლიანი ღირებულება. ეს მოიცავს არა მხოლოდ თვითღირებულებსა, არამედ გადაზიდვის და ყველა სხვა ღირებულებაც, რომელიც ამ საქონლის ერთი ადგილიდან მეორემდე მიტანას სჭირდება.

იმპორტის გადასახადიდან გათავისუფლება კონკრეტული ცალკეული შემთხვევებისა და ცალკეული სასაქონლო ჯგუფების შემთხვევაში ხდება. მაგალითად, თავისუფალ ინდუსტრიულ ზონაში წარმოებული საქონლის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონიდან იმპორტი გადასახადისგან გათავისუფლებულია. რაც შეეხება კონკრეტულ სასაქონლო ჯგუფებს, იმპორტის გადასახადისგან გათავისუფლებულია, ბავშვთა კვების პროდუქტებისა და დიაბეტური კვების იმ პროდუქტების იმპორტი, რომლებიც მარკირებულია ასეთად საბითუმო და საცალო წესით მიწოდებისათვის; რენტგენის ფირების, ინსულინის შპრიცების, გლუკომეტრების, სადიაგნოსტიკო ტესტ-სისტემების იმპორტი და სხვა.