იცოდით, რომ სესხი უძველეს დროშიც არსებობდა? - საინტერესო ფაქტები სესხებაზე

ფინანსური პროდუქტები წლიდან წლამდე ვითარდება და იხვეწება. თუმცა სესხი, როგორც პროდუქტი, უკანასკნელი პერიოდის განვითარების შედეგი არ არის. სესხება-გასესხება ისტორიის განუყოფელი ნაწილია და ის ჯერ კიდევ ფულადი ერთეულის შექმნამდე არსებობდა. ძველი წელთაღრიცხვის პერიოდში სესხის პირველი საგანი ხორბალი იყო. შუმერები და ბაბილონელები სესხებს სხვადასხვა პროდუქტის სახით გასცემდნენ და იღებდნენ.

ფინანსური პროდუქტები და მათი მოხმარების კულტურა ეტაპობრივად იხვეწებოდა. ძველი წელთაღრიცხვით მე-2 ათასწლეულში ბაბილონში მევალისა და მოვალის ურთიერთობა უკვე იურიდიულადაც რეგულირდებოდა. არსებობდა კანონი, რომელიც არეგულირებდა სესხის უზრუნველყოფისა და გადახდის პირობებს. მოგვიანებით სესხების წესი ჩინეთში, მცირე აზიაში, ეგვიპტესა და საბერძნეთშიც განვითარდა.

საინტერესოა, რომ ანტიკურ პერიოდში მთავარ საფინანსო დაწესებულებას რელიგიური ტაძრები წარმოადგენდა. ისინი გასცემდნენ სესხებს და ამავდროულად, ინახავდნენ დეპოზიტებს.

პრიმიტიული ბარტერული გაცვლებით დაწყებული საქმიანობა კი განვითარებას არ წყვეტდა. განვითარების გზაზე განსაკუთრებული მნიშვნელობის ნაბიჯები აბრეშუმის გზის განვითარებასთან ერთად მოხდა. აბრეშუმის გზაზე გაჩნდნენ ახალი ქალაქები და დასახლებები. ამ გზით სხვადასხვა სახის პროდუქტის ტრანსპორტირება ხდებოდა. ამ პროცესში კი სესხი ძალიან საჭირო პროდუქტი გახდა. ევროპაში მომრავლდნენ ადამიანები, რომლებიც ფულს სარგებლით ასესხებდნენ და ხელს უწყობდნენ ვაჭრობის განვითარებას. აღნიშნულმა ეკონომიკის სწრაფი ზრდაც გამოიწვია.

შუა საუკუნეებში შეიქმნა ფულის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული მაგალითი - თამასუქი. თამასუქი ეს არის ხელწერილი, რომელზეც გავლენიანი მოვაჭრის ხელმოწერაა დატანილი. მეცამეტე – მეთოთხმეტე საუკუნის მოვაჭრეებს ანგარიშსწორება მისი საშუალებით შეეძლოთ ეწარმოებინათ.

ოჯახები, რომლებიც თამასუქის გარანტად გვევლინებოდნენ, მალე შუა საუკუნეების პირველ ბანკირებად გადაიქცნენ. ვაჭრები მათგან პროცენტით სესხულობდნენ თანხას და მოგვიანებით უკან აბრუნებდნენ.

მსგავსი ეკონომიკური ურთიერთობები იქცა თანამედროვე ფინანსური სისტემის საფუძვლად. განვითარდა კომერციული ბანკები და ეს პროცესი საქართველოშიც ინტენსიურად მიმდინარეობდა.

საქართველოში კომერციული ბანკის საქმიანობა პირველად მე-19 საუკუნეში დაიწყო. ილია ჭავჭავაძე თვლიდა, რომ საჭირო იყო ქვეყნის ეკონომიკაზე დიდი ყურადღების დათმობა, რათა ქვეყანა გაძლიერებულიყო და ეკონომიკური კეთილდღეობის მაღალ დონეს მიეღწია. 1872 წელს ილია დანიშნეს ბანკის  მმართველად. ილიას მიზანი იყო, ფინანსურად დახმარებოდა საგანმანათლებლო დაწესებულებებს, დაეფინანსებინა სხვადასხვა საზოგადოებრივი ღონისძიება. ასევე ცდილობდა ხელი შეეწყო სოფლის მეურნეობის განვითარებისათვის.

1920 წლიდან საქართველოში ამოქმედდა სახელმწიფო ბანკი, რომლის მოვალეობა იყო ფულის მიმოქცევის სტაბილურობის შენარჩუნება, სოფლის მეურნეობაზე, ვაჭრობასა და მრეწველობაზე მოკლევადიანი სესხების გაცემა. ამ ბანკის ფუნქციონირებისას განხორციელდა მრავალი რეფორმა, შეიქმნა უცხოური სავალუტო რეზერვები, მიმოქცევიდან ამოიღეს ამიერკავკასიის კომისარიატის ბონები. თუმცა დამოუკიდებლობის დაკარგვის შემდეგ, ეს საქმიანობაც შეჩერდა.

1991 წლიდან კვლავ დაიწყო საბანკო სისტემის ჩამოყალიბების პროცესი. დაიწყო ასევე ლიცენზიების გაცემა, რომელსაც ყველა მარტივად იღებდა. შედეგად, 1993 წელს ქვეყანაში 250 -მდე კომერციული ბანკი აღირიცხებოდა.

დღეს საქართველოში 14 ლიცენზირებული კომერციული ბანკია. გარდა ამისა სესხის გაცემა შეუძლია ქვეყანაში რეგისტრირებულ 37 მიკროსაფინანსო ორგანიზაციას და 333 სესხის გამცემ სუბიექტს.

რაც შეეხება თავად სესხს, მისი მრავალი ფორმა არსებობს და საქართველოში ძალიან პოპულარული ფინანსური პროდუქტია. სესხის სახით დაფინანსებას იღებენ როგორც ინდივიდუალური პირები, ისე ბიზნესორგანიზაციები. ქვეყანაში არსებული საკრედიტო პორტფოლიო საკმაოდ დიდია.