სამეზობლო სამართალი - თქვენი უფლებები და ვალდებულებები მეზობლების მიმართ

უძრავი ქონებით სარგებლობა იმთავითვე გულისხმობს სხვადასხვა პირთა ჯგუფის ინტერესების გადაკვეთას. უფლებას, ფლობდე და განკარგავდე მიწის ნაკვეთს ან/და მასზე განთავსებულ შენობას,თან სდევს ვალდებულებები. პირთა ჯგუფს, რომლებსაც ცალსახად მიემართება უძრავი ქონებით მოსარგებლე პირთა ვალდებულებები, წარმოადგენს მეზობლები.

ჩვენს რეალობაში ხშირია შემთხვევა, როდესაც მეზობლები დაპირისპირებულ მხარედ გვევლინებიან სასამართლოში და ერთმანეთის მიმართ უკმაყოფილებას გამოთქვამენ გამომავალი ხმაურისა თუ სხვა უარყოფითი ზემოქმედების გამო.

ვინაიდან შეუძლებელია ადამიანებს შორის წარმოშობილ ყველა შესაძლო კონფლიქტის წინასწარ განჭვრეტა და მასზე ინდივიდუალური მოლაპარაკებების წარმოება თუ ხელშეკრულების დადება, კანონმდებელი ცდილობს როგორც ზოგადი პრინციპების,ასევე კონკრეტული რეგულაციების დონეზე მოაწესრიგოს მეზობლებს შორის ურთიერთობა.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის განმარტების თანახმად,მეზობლად მიიჩნევა ყველა ნაკვეთი ან სხვა უძრავი ქონება, საიდანაც შესაძლებელია გამომდინარეობდეს ორმხრივი ზემოქმედება. მეზობელი მიწის ნაკვეთის ან სხვა უძრავი ქონების მესაკუთრენი, გარდა კანონით გათვალისწინებულიუფლება-მოვალეობებისა, ვალდებულნი არიან პატივი სცენ ერთმანეთს. ურთიერთპატივისცემის ვალდებულება გულისხმობს პირებს შორის არსებული დაპირისპირებული ინტერესების დაბალანსებას.

მიწის ნაკვეთის ან სხვა უძრავი ქონების მესაკუთრეს არ შეუძლია აკრძალოს მეზობელი ნაკვეთიდან თავის  ნაკვეთზე გაზის, ორთქლის, სუნის, ჭვარტლის, კვამლის, ხმაურის, სითბოს, რყევების ან სხვა მსგავს მოვლენათა ზემოქმედებანი, თუკი ისინი ხელს არ უშლიან მესაკუთრეს თავისი ნაკვეთით სარგებლობაში, ან უმნიშვნელოდ ხელყოფენ მის უფლებას.მართალია მსგავსი ზემოქმედება ზღუდავს მეზობლის საკუთრების უფლებას, თუმცა ამგვარი შეზღუდვა დასაშვებია და გამომდინარეობს გონივრულობის ზოგადი სტანდარტებიდან.

მეორემხრივ, მეზობელს შეუძლია ზემოქმედების გამომწვევი ნაკვეთის მესაკუთრეს მოსთხოვოს შესაბამისი ფულადი კომპენსაცია იმ შემთხვევაში, როცა ზემოქმედება აღემატება მოცემულ ადგილას ჩვეულებრივად მიჩნეულ სარგებლობას და ეკონომიკურად დასაშვებ ფარგლებს.

კანონმდებლობის თანახმად, მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს შეუძლია მოითხოვოს მეზობელ ნაკვეთებზე ისეთი ნაგებობების აშენების ან ექსპლუატაციის აკრძალვა, რომლებიც დაუშვებლად ხელყოფენ ნაკვეთით სარგებლობის უფლებას და ეს იმთავითვე აშკარაა.

იმ შემთხვევაში თუკი მიწის ნაკვეთს მეზობელი ნაკვეთიდან შენობის ჩამოქცევის საფრთხე ემუქრება, მესაკუთრეს შეუძლია მეზობელს მოსთხოვოს აუცილებელ ღონისძიებათა გატარება ამ საფრთხის თავიდან ასაცილებლად. დაუშვებელია რამდენიმე მიწის ნაკვეთზე გამდინარე წყლებისა და მიწისქვეშა წყლების მიმართულების შეცვლა ან ამ წყლებით მანიპულირება ისე, რომ ამან სხვა მიწის ნაკვეთზე წყლის რაოდენობის შემცირება ან/და ხარისხის გაუარესება გამოიწვიოს; დაუშვებელია მდინარეთა ბუნებრივი დინების ხელყოფა.

რა ხდება იმ შემთხვევაში, როდესაც მეზობელი სცდება თავისი საკუთრების საზღვრებს და თქვენზე ზემოქმედებს ?

პირობითად, კანონმდებლობის თანახმად, თუ ხის ან ბუჩქის ნაყოფი მეზობელ მიწის ნაკვეთზე დავარდა, იგი ჩაითვლება ამ ნაკვეთის ნაყოფად. მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს შეუძლია მოჭრას იმ ხის ან ბუჩქის ფესვები, ტოტები, რომლებიც მის ნაკვეთზე გადავიდა.

მიწის ნაკვეთის მესაკუთრეს შეუძლია მეზობელი ნაკვეთის მესაკუთრეს მოსთხოვოს მონაწილეობის მიღება მყარი სასაზღვრო მიჯნის აღმართვაში, ან უკვე არსებული, მაგრამ წაშლილი ან დაზიანებული მიჯნის აღდგენაში. გამიჯვნის ხარჯები მეზობლებს შორის თანაბრად ნაწილდება, თუ ურთიერთშეთანხმებით ან სხვა სამართლებრივი ურთიერთობით სხვა რამ არ არის დადგენილი.კანონმდებლის მსგავსი მიდგომა გამომდინარეობს იმ დაშვებიდან, რომ სასაზღვრო მიჯნა წარმოადგენს პირთა საერთო საკუთრებას და მათ თანაბარი ინტერესი გააჩნიათ მასთან მიმართებით.

თუ შეუძლებელია ზუსტი საზღვრის დადგენა, მაშინ გასამიჯნავად გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მეზობლების ფაქტობრივ მფლობელობას. თუ შეუძლებელია ფაქტობრივი მფლობელობის ზუსტი დადგენა, მაშინ სადავო ნაკვეთი თანაბრად განაწილდება ნაკვეთებს შორის. თუკი ეს განაწილება იწვევს უსამართლო შედეგებს, მაშინ ერთ-ერთი მხარის განცხადების საფუძველზე საზღვარს დაადგენს სასამართლო.