რომელ ვალუტაში ავიღოთ სესხი – რისკები, რომლებიც სესხის ეროვნულ და უცხოურ ვალუტაში აღების დროს უნდა გაითვალისწინოთ

ნებისმიერი საბანკო პროდუქტით სარგებლობის დროს უნდა გაითვალისწინოთ რისკები, რომელთა წინაშეც შეიძლება აღმოჩნდეთ. რისკების წინასწარი შეფასება და მინიმალიზაცია გონივრული გადაწყვეტილების მიღებასა და საბანკო პროდუქტით მაქსიმალური სარგებლის მიღებაში დაგეხმარებათ.

საბანკო პროდუქტი, რომელიც ყველაზე მეტ რისკს შეიცავს, სესხია. თუ სესხის აღება გადაწყვიტეთ, არაერთი საკითხი უნდა გაითვალისწინოთ. მათ შორის კი უპირველესია, გადაწყვიტოთ, რომელ ვალუტაში აიღებთ ფინანსურ ვალდებულებას. ამაზე ბევრი რამ არის დამოკიდებული. თუ სესხს არასწორად შერჩეულ ვალუტაში აიღებთ, სავალუტო კურსის ცვლილების გამო წლიდან წლამდე თვიური გადასახადი შეიძლება მნიშვნელოვნად მოგემატოთ. ეს კი საბანკო პროდუქტის მომხმარებელს არასახარბიელო მდგომარეობაში აყენებს. გადასახადის მომატების გამო ბანკი მას ვერც საპროცენტო განაკვეთს დაუწევს და ვერც კურსის ცვლილებისგან დაიცავს.

მეორე მხრივ, სესხის გაცემის დროს ბანკსაც სჭირდება გარანტია, რომ სხვადასხვა ცვლილების დროს მსესხებელი პროცენტის გადახდას შეძლებს. სესხის უზრუნველყოფა მოიცავს შემოსავლების დადასტურებას, ფინანსური ვალდებულების უძრავი ქონებით უზრუნველყოფას, თავდებ პირს. 

რისკების შემცირება ორივე მხარისთვის, ბანკისთვისაც და მსესხებლისთვისაც დიდწილად დამოკიდებულია ვალუტაზე, რომელშიც სესხი გაიცემა.

სესხი უცხოურ ვალუტაში

უცხოურ ვალუტაში აღებული სესხის დადებითი მხარე დაბალი საპროცენტო განაკვეთია. დოლარში აღებული სესხის საპროცენტო განაკვეთი ნაკლებია ლარში აღებული კრედიტის განაკვეთზე. მაგრამ, მეორე მხრივ, ამ უპირატესობას თან ახლავს მაღალი სავალუტო რისკი, რომლის პროგნოზირებაც გრძელვადიან პერსპექტივაში საკმაოდ რთულია. მომხმარებელს, რომელსაც შემოსავალი ლარში აქვს, ხოლო სესხს უცხოურ ვალუტაში იღებს, ყოველთვიური სტაბილური გადასახადი არ აქვს. მას არ შეუძლია წინასწარ გათვალოს, შემოსავლის რა ნაწილის გადახდა მოუწევს. რაც უფრო გრძელვადიანია სესხი, მით უფრო რთულია ამ მაჩვენებლის რეალურად პროგნოზირება.

მსესხებლის ყოველთვიური გადასახადი დამოკიდებულია გაცვლით კურსზე. გაცვლითი კურსი კი დამოკიდებულია ისეთ ფაქტორებზე, როგორიცაა: ეკონომიკური ზრდა, ინფლაცია და სხვა. შესაბამისად, რამდენი ლარი იქნება საჭირო დოლარის შესაძენად ამა თუ იმ თვეში, გაცვლით კურსზეა დამოკიდებული. გაცვლითი კურსი კი ცვალებადია და უმეტეს შემთხვევაში ეროვნული ვალუტის გაუფასურება ხდება.

უცხოურ ვალუტაში სესხის აღება რეკომენდებულია მხოლოდ მათთვის ვისაც, შემოსავალიც უცხოურ ვალუტაში აქვს. თუ შემოსავალი უცხოურ ვალუტაში გაქვთ, კურსის ცვლილება ყოველთვიური გადასახადის ოდენობაზე გავლენას ვერ მოახდენს.

სესხი ეროვნულ ვალუტაში

ეროვნულ ვალუტაში სესხის აღება საუკეთესო ფინანსური გადაწყვეტილებაა ყველასთვის, ვისაც შემოსავალი ეროვნულ ვალუტაში აქვს. შედარებით მაღალი საპროცენტო განაკვეთის არსებობის მიუხედავად, ეს მაინც ოპტიმალური გამოსავალია. ასეთ დროს, სავალუტო რყევები არ მოახდენს გავლენას სესხისა და ყოველთვიური გადასახადის ღირებულებაზე. 

მომხმარებელს არ ექნება დამატებითი, ვალუტის გაცვლასთან დაკავშირებული კონვერტაციის ხარჯი.

შესაბამისად, ლარში შემოსავლის მიმღები მომხმარებლებისთვის ყველაზე დაბალრისკიან არჩევანს ლარშივე აღებული სესხი წარმოადგენს.

ვითარება საქართველოში

მარტივად რომ შევაჯამოთ, თუ თქვენ შემოსავალი გაქვთ ლარში, სესხი კი - დოლარში და ყოველთვიურად პირობითად იხდით 200 დოლარს, მაშინ ლარის თითოეული ნიშნულით გაუფასურებასთან ერთად, თქვენ ყოველთვიური გადასახადი მოგემატებათ. ხოლო, თუ თქვენ შემოსავალი გაქვთ ლარში და სესხსაც ლარში აიღებთ, მაშინ დოლარისა და ლარის შეფარდებითი სავალუტო ცვლილება თქვენს ყოველთვიურ გადასახადზე გავლენას ვერ მოახდენს. 

უცხოურ ვალუტაში საპროცენტო განაკვეთი უფრო დაბალია, ვიდრე ეროვნულ ვალუტაში. ეს ბევრს ხიბლავს და სესხის უცხოურ ვალუტაში აღებას ფიქრობს, თუმცა რეალურად ამან არ უნდა დაგაბნიოთ. საპროცენტო განაკვეთი კი დაბალია, მაგრამ სესხის გაძვირების რისკი მნიშვნელოვნად უფრო მაღალია. 

საქართველოში მსესხებლის მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით, მთავრობამ ლარიზაციის პროგრამა შეიმუშავა. ამ პროგრამის ფარგლებში დღეს 200 ათას ლარამდე სესხის აღება მხოლოდ ეროვნულ ვალუტაშია შესაძლებელი. აღნიშნულმა მნიშვნელოვნად შეამცირა უცხოურ ვალუტაში სასესხო პორტფელი და გაზარდა ლარიზაციის მაჩვენებელი.

200 000 ლარს ზემოთ სესხის შემთხვევაში კი არჩევანი მსესხებელზეა. მას შეუძლია სესხი აიღოს როგორც ლარში, ისე უცხოურ ვალუტაში. თუმცა ფინანსისტების რჩევა ამ შემთხვევაშიც უცვლელია – სესხი აიღეთ იმ ვალუტაში, რომელშიც შემოსავალი გაქვთ. სავალუტო რისკისგან თავის დაცვის ერთადერთი გზა ესაა, რადგან 200 000 ლარს ზემოთ გაცემული სესხი, როგორც წესი, საკმაოდ გრძელვადიანია და სავალუტო ცვლილებების გრძელვადიან პერსპექტივაში გათვლა, ფაქტობრივად, შეუძლებელია.