პროფესიული გადაწვა: როგორ ამოვიცნოთ სიმპტომები და გავუმკლავდეთ მას

პროფესიული გადაწვა მდგომარეობაა, როცა ადამიანი უჩივის ემოციურ და ფიზიკურ გამოფიტვას, გადაღილობას და სტრესს. ის ხშირად შეუსვენებლად მუშაობის შემთხვევაში ემართებათ ადამიანებს და ზოგიერთ სფეროში დასაქმებულებს უფრო მაღალი რისკი აქვთ, რომ პროფესიული გადაწვა გამოსცადონ.

პროფესიული გადაწვა ცნობილია ასევე „Burnout” სახელითაც. ის გამოიხატება ხანგრძლივად სტრესულ გარემოში ყოფნის შემდეგ გადაღლაში, ემოციურ გამოფიტვასა და უენერგიობაში. რაც უფრო გრძელდება სტრესი, მით მეტად უქვეითდება ადამიანს მოტივაცია, ვარდება უიმედო მდგომარეობაში, კარგავს პროდუქტიულობას. მისი ნეგატიური შედეგები აისახება არამხოლოდ იმ პიროვნებაზე, რომელიც პროფესიული გადაწვის მიჯნაზეა, არამედ მის გარშემომყოფებზეც სამსახურში, სახლში, სამეგობრო წრეში. გრძელვადიან პერსექტივაში შესაძლოა გამოიწვიოს ჯანმრთელობის სხვადასხვა პრობლემები, მათ შორის იმუნიტეტის დაქვეითებაც.

როგორ ამოვიცნოთ პროფესიული გადაწვა

იმისთვის რომ პროფესიული გადაწვის პრევენცია მოვახდინოთ და თავი დავიცვათ მისგან, უნდა გავითვალისწინოთ ის ნიშნები, რომელიც სიმპტომურად გვაფრთხილებს, რომ შესაძლოა გადაწვის გზაზე ვიყოთ, ესენია:

• ·        თუკი გრძნობთ, რომ ყოველი დღე ცუდი დღეა;
• ·        სამსახურისა თუ სახლის საქმეებზე ზრუნვა ენერგიის ფუჭ ხარჯვად მიგაჩნიათ;
• ·        მუდმივად გადაღლილი ხართ;
• ·        შესასრულებელი სამუშაოს უდიდესი ნაწილი მოსაწყენად ან შეუსრულებლად მიგაჩნიათ;
• ·        ფიქრობთ, რომ რასაც არ უნდა აკეთებდეთ, დაუფასებელია.

პროფესიული გადაწვა განგრძობადი პროცესია, ის ერთ დღეში არ ემართება ადამიანს, ამიტომ მნიშვნელოვანია ყურადღება მიაქციოთ იმ წითელ ხაზებს, რომელიც მსუბუქი სიმპტომებით იჩენენ ხოლმე თავს, რათა არ გადავიდეს ქრონიკულ მდგომარეობაში და არ გადაიზარდოს ისეთ რეალობაში, როცა უკვე რთული ხდება გამკლავება. სიმპტომები შესაძლოა იყოს ფიზიკური, ემოციური და ქცევითი. მაგალითად,  ფიზიკურ დონეზე გქონდეთ თავისა და კუნთების ხშირი ტკივილები, დაქვეითებული იმუნიტეტი, რის გამოც ხშირად ცივდებით, მუდმივი დაღლილობის შეგრძნება და ძილის დარღვევები. ემოციურ დონეზე - დაქვეითებული მოტივაცია, მარტოსულობის განცდა, თვითშეფასების დაქვეითება, მარცხის და უიმედობის განცდა. ეს ყველაფერი ქცევაში შეიძლება გამოიხატებოდეს პასუხისმგებლობებისგან გაქცევით, პროკასტინაციით, უკონტროლოდ საკვების მიღებით, ალკოჰოლის ან სხვადასხვა საშუალებების დახმარებით გამკლავებით.

როგორ განვასხვავოთ გადაწვა და სტრესი ერთმანეთისგან

ხშირია შემთხვევები, როდესაც სტრესსა და გადაწვას შორის კრიტიკული ზღვარი შეუმჩნეველია ადამიანისთვის და ამ ორს ერთმანეთისგან ვერ ასხვავებს. გადაწვა სწორედ განუწყვეტელი სტრესის შედეგია. დასტრესილ ადამიანებს ჯერ კიდევ შესწევთ უნარი, რომ თუ ყველაფერს თავიანთი კონტროლის ქვეშ მოაქცევენ, ყველაფერი უკეთ იქნება. მარტივად რომ ვთქვათ, შეუძლიათ, რომ ოპტიმიზმი შეინარჩუნონ. გადამწვარი ადამიანები კი უიმედოდ უყურებენ მომავალს. საკუთარი თავი არ მიაჩნიათ საკმარისად, ფიზიკურად და მენტალურად განიცდიან სიცარიელეს. თუკი ადამიანი დიდი ხნის განმავლობაშია სტრესის ქვეშ, ის ისე გადაიქცევა გადაწვად, რომ რთულიც კია შეამჩნიო როდის გადავიდა ერთიდან მეორე მდგომარეობაში.

გადაწვა ძალიან ხშირად დამოკიდებულია სამუშაო ადგილსა და გარემოზე. არ აქვს მნიშვნელობა, ადამიანი მუშაობს შესვენების გარეშე ძალიან ბევრს, წლების განმავლობაში არ ჰქონია შვებულება, მისი სამუშაო გარემო სტრესული და ქაოტურია თუ დიასახლისია, რომელსაც ბევრ ბავშვზე აქვს პასუხისმგებლობა აღებული, სახლის საქმესაც თავად უმკლავდება და მოხუც მშობლებსაც უვლის. როდესაც გასაკეთებელი საქმეების რაოდენობა აჭარბებს ენერგიას, დგება გადაწვის რისკი. სამსახურში, შეიძლება ისეთი მიზეზების გამო მივიდეს ადამიანი გადაწვის მდგომარეობამდე, როგორიცაა დაუფასებლობა, ზეწოლა, მონოტონური და უცვლელი სამუშაო დავალებები, აღიარების და ჯილდოს ნაკლებობა კარგად გაწეული სამუშაოსთვის. შესაძლოა სამუშაოს სპეციფიკა იყოს ისეთი, რომ ხშირად გიწევდეთ შეხება სტრესულ გარემოსთან, მუშაობდეთ მაგალითად მძიმე ავადმყოფებთან, ბავშვთა სახლებში, შშმპ-ებთან, ომის დროს დაზარალებულებთან და ა.შ.

როგორ გავუმკლავდეთ გადაწვას

რაც შეეხება გამკლავების გზებს, მას შემდეგ რაც/თუ აღმოაჩენთ, რომ პროფესიული გადაწვა გემუქრებათ, დაუყოვნებლივ შეცვალეთ საკუთარი გრაფიკი და დაიწყეთ თქვენს ფიზიკურ და მენტალურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვა, დააბალანსეთ კვება, დაიწყეთ ადამიანებთან ურთიერთობა და გაცვალეთ აზრები, სოციალური კონტაქტები ერთერთი მნიშვნელოვანი გზაა სტრესისგან გასათავისუფლებლად. საკმარისია, რომ ადამიანი კარგი მსმენელი იყოს და თქვენი განსჯა არ ჰქონდეს განზრახული. დაამყარეთ სოციალური ურთიერთობები სამუშაო ადგილზე, დაისვენეთ საქმისგან დროდადრო და ესაუბრეთ კოლეგებს, დაგეგმეთ შეხვედრები სამუშაო საათების შემდეგ და იკონტაქტეთ სამსახურის გარეთ; გაერთიანდით ისეთ ჯგუფებში, სადაც ადამიანებს თქვენნაირი ინტერესები აქვთ, იქნება ეს იოგას ჯგუფი თუ რაიმე სახის ინტელექტუალური ან ხელოვნების სფეროს ჯგუფები, შეიძინეთ ახალი მეგობრები.

დაფიქრდით თქვენს ღირებულებებზე, ისეთ შემთხვევებშიც კი, თუკი თქვენი სამუშაო სტრესულია, შესაძლოა იპოვოთ ის ასპექტები, რითაც თავს ღირებულად იგრძნობთ სამუშაოს შესრულების პროცესში და შედეგი დაგანახებთ, რამდენად მნიშვნელოვანი ხართ სხვებისთვის. იპოვეთ ისეთი სამუშაო, რომელიც არამხოლოდ სტრესის მომტანი რუტინა იქნება თქვენთვის, არამედ გეყვარებათ ის საქმე, რომელსაც აკეთებთ. ფოკუსირდით ცხოვრების იმ ნაწილებზე, რომელსაც თქვენთვის სიმშვიდე და ბედნიერება მოაქვს.

დააწესეთ საზღვრები, არ გადაიტვირთოთ თავი, ისწავლეთ არას თქმა და დააწესეთ ლიმიტებიც, რის მერეც აღარ იმუშავებთ და დროს საკუთარ თავთან გაატარებთ. გააღვიძეთ საკუთარ თავში კრეატიული მხარე და მიეცით თვითგამოხატვის საშუალება საკუთარ თავს. შეძლებისდაგვარად მოიწესრიგეთ ძილის რეჟიმი და მიეცით სხეულს და გონებას საფუძვლიანად დასვენების საშუალება. იცხოვრეთ ჯანსაღად, მიაქციეთ ყურადღება ფიზიკურ აქტივობას, იარეთ ფეხით, ისეირნეთ სუფთა ჰაერზე, მიმართეთ მედიტაციის ხერხებს და გახსოვდეთ, რომ თუკი თქვენი სხეული და გონება დასვენებული და საჭირო ვიტამინებით გამოკვებილი იქნება, სამუშაო ადგილზე მეტად პროდუქტიული გახდებით.