გაიზრდება თუ არა სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი

რუსეთ-უკრაინის ომმა მსოფლიო ეკონომიკაში მნიშვნელოვან მოვლენებს დაუდო სათავე. მათ შორის აღსანიშნავია მსოფლიოს მასშტაბით ენერგომატარებლებზე ფასების ზრდა. მიუხედავად იმისა, რომ უკანასკნელი რამდენიმე დღის განმავლობაში ნავთობის ღირებულება შემცირების ტენდეციებს ავლენს, ფაქტია, რომ ბარელი ნავთობის ფასი მაინც 100 აშშ დოლარის ნიშნულზეა.

ცხადია რუსეთ-უკრაინის ომი საქართველოს ეკონომიკაზეც შესაბამის ზეგავლენას ახდენს, კერძოდ,  ომის დაწყებიდან მოყოლებული დღემდე ლარი პანიკის საფუძველზე უფასურდება და არსებული მდგომარეობით ერთი ამერიკული დოლარი 3,22 ლარის ფარგლებში ივაჭრება. ამ ყველაფერს ასევე უნდა დავუმატებთ ისიც,  რომ საქართველოს როგორც რუსეთთან ისე უკრაინასთან მჭიდრო სავაჭრო ურთიერთობა აქვს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ომის გამო ჩვენ ქვეყანაში პროდუქტების შემოტანას საფრთხე ექმნება. შესაბამისად, ქართველი იმპორტიორები სხვა ბაზრებს ეძებენ, საიდანაც პროდუქტის უსაფრთხო და სტაბილური მოწოდება მოხდება, თუმცა აღნიშნული პროდუქტის შემოტენა უფრო მეტად ძვირია. ერთი სიტყვით რომ ვთქვათ, ნავთობზე ფასის ზრდა, ლარის გაუფასურება და უფრო ძვირი პროდუქტის იმპორტი მთლიანაობაში ინფლაციაზე მნიშვნელოვან ზეწოლას ახდენს და მის ზრდასაც იწვევს.

ეროვნული ბანკის მთავარი მიზანი ინფლაციის მოთოკვაა, ანუ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ აღნიშნული ინსტიტუტი ცდილობს ფასების დონე ქვეყანაში სწრაფად არ გაიზარდოს. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, არსებული გარემოებების ფონზე ინფლაცია ქვეყანაში გაიზრდება, ამიტომ ეროვნულ ბანკს მოუწევს ჩაერიოს და ეს პროცესი შეაჩეროს. ერთ-ერთი ინსტრუმენტი, რომელსაც ქვეყნის ცენტრალური ბანკი ამ პროცესში იყენებს არის მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი, ანუ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ ფულის ფასი ქვეყანაში. როცა ინფლაცია მაღალია, ეროვნული ბანკი ამ განაკვეთს ზრდის, ანუ კომერციულ ბანკებს სესხს უფრო ძვირად აძლევს. შესაბამისად კომერციულ ბანკს, რომელმაც ეროვნული ბანკისგან სესხი ძვირად აიღო მოუწევს, რომ თავისი სესხებიც გააძვიროს, რომელსაც აძლევს როგორც ფიზიკურ, ისე იურიდიულ პირებს.  ცხადია გამკაცრებული მონეტარული პოლიტიკა, ანუ ფულის ფასის ზრდა უკვე ჩვენ მიერ აღებულ ან ასაღებ სესხებზე უარყოფითად მოქმედებს და მის გაძვირებას იწვევს.

არსებულ რეალობაში ეროვნულ ბანკის მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი (კომერციული ბანკებს ამ %-ში ასესხებს ფულს) ისედაც გამკაცრებული აქვს და ის 10.5%-ს შეადგენს. უნდა აღინიშნოს, რომ ეს მაჩვენებელი 2008 წლის შემდეგ ჩვენი ქვეყნისთვის ყველაზე მაღალია. ფაქტობრივად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მოსახლეობისთვის სესხები უკვე ისედაც გაძვირებულია. თუმცა იმ შემთხვევაში თუკი აღნიშნული ომი და მისგან გამომდინარე კრიზისი ისევ გაგრძელდა, მაშინ სავარაუდოდ სესხები კიდევ უფრო გაგვიძვირდება.

ამ ყველაფრის გასამყარებლად შეგვიძლია რამდენიმე კვლევით ორგანიზაციის პროგნოზიც მოვიშველიოთ. მაგალითად, თიბისი კაპიტალის პროგნოზით, იმ შემთხვევაში თუკი ომი  ხანგძლივი იქნება, მაშინ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის დაახლოებით 1.5-2.5 პროცენტული პუნქტით გამკაცრებაა მოსალოდნელი. საინტერესოა ასევე საინვესტიციო კომპანია Galt&Taggart-ის პროგნოზიც, რომლის მიხედვითაც, ომის გაჭიანურების პირობებში მოსალოდნელია რომ ეროვნული ბანკი მონეტარულ პოლიტიკას 0.5 პროცენტული პუნქტით გაამკაცრებს.

შესაბამისასად გამოდის, რომ არსებული მდგომარეობის ფონზე სესხების გაიაფებაზე საუბარი რთულია, პირიქით, სავარაუდო სცენარით მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი საქართველოში ისევ მაღალ ნიშნულზე იქნება, რაც, თავის მხრივ, მოსახლეობისთვის სესხებზე მაღალ საპროცენტო განაკვეთში აისახება.