რა არის ხანდაზმული სესხები?

ყოველწლიურად ასობით სასესხო ვალდებულება პრობლემდება, რომლის ამოღებასაც ფინანსური ინსტიტუტები ჯერ კანონის ფარგლებში თავიანთი ძალებით იწყებენ, შემდეგ კი სახელმწიფოს - აღსრულების ეროვნული ბიუროსა და/ან სასამართლოს დახმარებით.

სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, სესხის დაბრუნების მოთხოვნის უფლებას აქვს სამწლიანი ვადა და მისი ათვლა იწყება იმ მომენტიდან, როცა გამსესხებელი მსესხებელს კრედიტის უკან დაბრუნებას სთხოვს.

მაგალითად, თუ თქვენ საკრედიტო კომპანიისგან აიღებთ სესხს, რომლის დაბრუნების ვალდებულებაც 2022 წლის 1-ელ აგვისტომდე გაქვთ, თუმცა მისი გადახდა ვერ შეძელით, მაშინ კომპანიას აქვს უფლება, 2 აგვისტოდანვე დააყენოს საკუთარი მოთხოვნა. აღნიშნული მოთხოვნის ვადა კი ხანდაზმულია 3 წლით ანუ ამოიწურება 2025 წლის 2 აგვისტომდე. აღსანიშნავია, რომ ხანდაზმულობის ვადა აითვლება იმ შემთხვევაშიც ხელშეკრულებას, თუ სესხი უძრავი ქონებით არის უზრუნველყოფილი.

აქვე, გამსესხებლებმა და მსესხებლებმა უნდა გაითვალისწინონ, რომ ხანდაზმულობის ვადის გასვლა არ გულისხმობს საკრედიტო კომპანიის მოთხოვნის გაუქმებას, არამედ მოვალეს ენიჭება უფლება, უარი თქვას თანხის გადახდაზე და სარჩელის გაუქმება მოითხოვოს, რის მიზეზადაც ხანდაზმულობას დაასახელებს.

მიუხედავად ხანდაზმულობის ვადის გასვლისა, საკრედიტო ორგანიზაციას აქვს სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება, სასამართლო კი თავის მხრივ, განიხილავს არსებულ ვითარებას და ვადებს და მის დაკმაყოფილებასთან დაკავშირებით შესაბამის გადაწყვეტილებას იღებს.

ხანდაზმულობის ვადის არსებობიდან გამომდინარე, სესხის გამცემმა პირმა სასამართლოს სამი წლის განმავლობაში უნდა მიმართოს და  თანხის უკან დაბრუნება მოინდომოს, რადგან აღნიშნული დროის გასვლის შემდეგ, მოვალეს შეუძლია, კრედიტორის მიერ შეტანილი სარჩელის შესაგებელში მოთხოვნის შესრულებაზე უარი განაცხადოს. მიზეზად კი სესხის ხანდაზმულობა დაასახელოს.

მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ სხვადასხვა სახის სასესხო ვალდებულების სპეციფიკა, რადგან ხანდაზმულობის ვადა სწორედ ამის მიხედვით გამოითვლება. უფრო კონკრეტულად, თუ ვალდებულებები პერიოდულად ან ერთიანად არის შესასრულებელი, მათ ხანდაზმულობის ვადას განსხვავებულად დაითვლება.

მაგალითისთვის, თუ აღებული გაქვთ სასესხო ვალდებულება, რომელიც პერიოდულად უნდა შეასრულოთ: განვადება, სამომხმარებლო სესხი და სხვა, დასაფარადაც ყოველთვიურად გარკვეულ თანხას იხდით, ვადაგადაცილების შემთხვევაში, თითოეული თვის გადასახდელ თანხაზე ხანდაზმულობის 3-წლიანი ვადა ცალ-ცალკე აითვლება. თუ აიღეთ სამომხმარებლო სესხი 1 000 ლარის ოდენობით და ყოველთვიურად იხდით 200 ლარს, ხანდაზმულობის ვადა ცალკეულად ყოველი თვის გადასახდელ 200 ლარზე აითვლება.

მთავარი მოთხოვნის (თავდაპირველად ნასესხები თანხის) ხანდაზმულობის ვადის გასვლასთან ერთად ხანდაზმულობის ვადა გასულად ითვლება დამატებითი მოთხოვნებისთვის მაშინაც კი, როცა ამ მოთხოვნათა ხანდაზმულობის ვადა ჯერ არ გასულა.

გასათვალისწინებელია, რომ ხელშეკრულების ცალმხრივად, ვადამდე ადრე შეწყვეტის შემთხვევაში, ხანდაზმულობის ვადა  სწორედ აღნიშნული მომენტიდან აითვლება. მაგალითად, თუ  სესხი აიღეთ 2018 წლის 1-ელ აგვისტოს და სრულად უნდა დაგებრუნებინათ 2022 წლის 1-ელ აგვისტოს, თუმცა მისი გადახდა ვალდებულების აღებიდან 1 წლის შემდეგ ვეღარ შეძელით, ხანდაზმულობის ვადის ათვლა დაიწყება იმ მომენტიდან, როცა თქვენ ნაკისრი პირობები ვერ შეასრულეთ, კრედიტორმა კი გასესხებული თანხის უკან დაბრუნება მოითხოვა.

სამოქალაქო კოდექსის თანახმად, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, დადასტურებული მოთხოვნის ხანდაზმულობის მოთხოვნის ვადაა 10 წელი, მაშინაც კი, როცა ეს მოთხოვნა უფრო ნაკლებ ხანდაზმულობას ექვემდებარება. რომ განვმარტოთ, როცა სასამართლო გადაწყვეტილებით მოსარჩელის მოთხოვნა კმაყოფილდება, აღნიშნული გადაწყვეტილების აღსრულება შესაძლებელი ხდება მისი გამოტანიდან 10 წლის განმავლობაში.