რა ხდება, როცა სესხს ვეღარ იხდი?

სესხის გაცემის დროს ფინანსური ვალდებულების გამცემი ორგანიზაცია დეტალურად იკვლევს მსესხებლის შემოსავალს, გასავალს, სხვა ფინანსურ ვალდებულებებს, რისკებს და მხოლოდ მიღებული ინფორმაციის გაანალიზების შემდეგ იღებს გადაწყვეტილებას, გასცეს თუ არა სესხი ან რა ოდენობის თანხა გასცეს. წინასწარი შესწავლის მიუხედავად არის შემთხვევები, როდესაც მსესხებელი ყოველთვიურ შენატანს ვეღარ იხდის და ეს საკმაოდ პრობლემური საკითხია. ასეთ დროს არსებობს კონკრეტული გაიდლაინები, რომლის მიხედვითაც ფინანსური ორგანიზაციები იქცევიან.

უფრო დეტალურად რომ განვიხილოთ ეს საკითხი, სესხის გადაუხდელობა დავყოთ ორ ჯგუფად. არის შემთხვევბი, როდესაც მსესხებლის გადახდის ვადის გადაცილება რამდენიმე დღით უწევს კონკრეტული შეფერხების გამო. თუმცა არის უფრო რთული შემთხვევები, როდესაც მსესხებელი თანხას რამდენიმე დღის დაგვიანებით კი არა, საერთოდ ვეღარ იხდის.

სესხის შენატანის ერთდღიანი გადაცილების გამოც კი მსესხებელს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირგასამტეხლო დაერიცხება. პირგასამტეხლოს ოდენობა ინდივიდუალურია და ის კონკრეტული ხელშეკრულებით რეგულირდება. თუმცა არსებობს კანონმდებლობით დადგენილი მაქსიმალური ზღვარი. მას საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 625-ე მუხლის მოთხოვნები განსაზღვრავს.

სესხის შენატანის გადაცილებიდან 5 სამუშაო დღის ვადაში ფინანსური ორგანიზაცია ვალდებულია, მსესხებელს ვადაგადაცილების შესახებ შეატყობინოს. თუ მსესხებელი არ პასუხობს ზარს ან მითითებული ნომერი მისი აღარაა და შესაბამისად, მასთან დაკავშირება ვერ ხერხდება, ამ დროს ინფორმაციის მიუწოდებლობაში დამნაშავედ გამსესხებელი არ ითვლება.

გადაცილების დროს ვალდებულების დაფარვა შეიძლება მსესხებლის სხვა ანგარიშიდან მოხდეს. ამ საკითხის განსაზღვრა წინასწარ ხდება ხელშეკრულებით, რომელიც სესხის აღების დროს მსესხებელსა და გამსესხებელს შორის იდება. ამ პირობის გადამოწმება და შეცვლა ხელშეკრულების დადებამდე უნდა მოხდეს. თუ ხელშეკრულებით განსაზღვრულია, რომ ფინანსურ ორგანიზაციას თანხის დაფარვის უფლება აქვს სხვა ანგარიშებიდან, მაშინ მას ვადაგადაცილებული ვალდებულება შეიძლება ჩამოეჭრას ბარათიდან თანხმობის გარეშე.

მეორე მხრივ, სესხის გამცემს უფლება აქვს თავდების არსებობის შემთხვევაში თანხმობის გარეშეც კი მისი ანგარიშიდან აიღოს ვადაგადაცილებული ვალდებულება. თუმცა მანამდე ფინანსური ორგანიზაცია ვალდებულია თავდებსაც მსესხებლის მსგავსად შეატყობინოს ვადაგადაცილების შესახებ 5 სამუშაო დღის ვადაში.

ასეთი შემთხვევები შედარებით მარტივია. უფრო რთულადაა საქმე როდესაც, ვადაგადაცილება ხანგრძლივდება. ამ დროს საუკეთესო გამოსავალი ფინანსურ ორგანიზაციასთან მოლაპარაკებაა. თუმცა როგორც წესი, მსესხებლები ასე არ იქცევიან და საქმე უფრო რთულდება ხოლმე. კრედიტორი ამ დროს სამართლებრივ ბერკეტებს იყენებს, რომლებსაც მოლაპარაკებისგან განსხვავებით მსესხებლისთვის სასიკეთო შედეგის მოიტანა არ შეუძლია.

როდესაც ვადაგადაცილება ხანგრძლივდება, საქმეში პრობლემური სესხების მენეჯერები ერთვებიან. უმჯობესია, მსესხებელმა მათთან კომუნიკაციას თავი არ აარიდოს და გამოსავალი ერთობლივად მოიძებნოს. ასეთ შემთხვევაში გამსესხებელი შეიძლება დათმობაზეც წავიდეს და პირგასამტეხლო ან საპროცენტო განაკვეთი შეამციროს. ხოლო თუ მოლაპარაკება არ ხერხდება, ფინანსური ორგანიზაცია სამართლებრივ ბერკეტების აამოქმედებს, რაც მსესხებლისთვის გამოსავლის მოძებნის შესაძლებლობას მინიმუმამდე ამცირებს. ამ ეტაპზე საქმის იურიდიული სამართალწარმოება იწყება. გამსესხებელი ვალდებულების შეუსრულებლობის მიზეზით სასამართლოს ან არბიტრაჟს მიმართავს. დავის განხილვა, როგორც წესი, კრედიტორის სასარგებლოდ ხდება ხოლმე და ამ დროს დავალიანების დაფარვის მიზნით იძულებითი აღსრულების ღონისძიებები იწყება. ეს ქონების რეალიზაციასაც გულისხმობს. ქონებას ედება ყადაღა და მესაკუთრეს ეკრძალება დაყადაღებული ქონების განკარგვა. ქონების დაყადაღების გარდა, აღმასრულებელი საქართველოში მოქმედ ყველა საბანკო დაწესებულებასაც მიმართავს იქ არსებული მოვალის საბანკო ანგარიშების დაყადაღების შესახებ. ყადაღის დადება შესაძლებელია როგორც სახელფასო, ისე საპენსიო, საკრედიტო, ანაბრის თუ სხვა ტიპის ანგარიშზე.

უძრავი და მოძრავი ქონების რეალიზაციიდან მიღებული თანხა სრულად დავალიანების დაფარვას ხმარდება. ხოლო თუ რეალიზაციიდან მიღებული თანხა დავალიანებაზე მეტია, სხვაობა მესაკუთრეს უბრუნდება.

ვადაგადაცილებული პასუხისმგებლობები ნეგატიურად აისახება მსესხებლის საკრედიტო რეიტინგზეც. საკრედიტო რეიტინგი  ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია, რომელზე დაყრდნობითაც კრედიტორები მომხმარებლებს აფასებენ. დარღვეული ვალდებულებები და შესაბამისად, დაბალი საკრედიტო რეიტინგი ახალი სესხის აღების შესაძლებლობებს ამცირებს.