როგორ შეიცვალა საავტომობილო სამყარო ელისაბედ II-ის მმართველობის განმავლობაში

არქაული ურმებიდან დაწყებული ავტონომიურ ელექტრომობილებამდე. როგორ ჩაეტია, თითქმის მთელი, საავტომობილო ისტორია ერთი მონარქის მმართველობის ხანაში

დედოფალი ელისაბედ II-ის გატაცებას ყოველთვის წარმოადგენდა საავტომობილო სფერო და ხანში შესულ ასაკშიც, ხშირად ჩნდებოდა საჭესთან. მის საყვარელ მოდელებს შორის იყო Land Rover, Jaguar და Bentley, თუმცა არსებობდა ასევე ბევრად სახალხო Vauxhall და Rover. მაგრამ, მისი უდიდებულესობის ავტოპარკზე საინტერესო ის ისტორიაა და იმ გზის განხილვა, რომელიც საავტომობილო სამყარომ გაიარა 96 წლის განმავლობაში – დედოფლის დაბადებიდან მის გარდაცვალებამდე.

1926 წელი

21 აპრილს პრინც ალბერტისა და ლედი ელისაბედ ბოუზ-ლიონის ოჯახში პირველი შვილი დაიბადა – გოგონა, რომელსაც ბედმა დიდი ბრიტანეთის დედოფლობა არგუნა. იმ დროისთვის გაერთიანებული სამეფოს საავტომობილო ინდუსტრია უკვე წამყვან პოზიციებსს იკავებდა მთელ მსოფლიოში. თუ იკითხავდით რომელია საუკეთესო მანქანა, უმრავლესობა ამ პოზიციაზე Rolls-Royce-ს დაასახელებდა. მდიდრული პირველი თაობის Phantom-ის წარმოება ელისაბედის დაბადებამდე ერთი წლით ადრე დაიწყო, ხოლო ჩქაროსნულ საავტომობილო ტრასებზე ბენტლის გრიალი ახშობდა ყურთასმენას. 

ჯერ კიდევ ახალგაზრდა ლე მანის მარათონს, რომელიც სულ ერთ დღე-ღამეს მოიცავდა  1924 წელს (დედოფალზე მხოლოდ სამი წლით არის უფროსი) უკვე ჰყავდა ნანახი Bentley-ის  გამარჯვება, ხოლო 1927 წლიდან სარტის წრეზე ბრიტანული სარბოლო მანქანები დაუმარცხებელი ძალაა. Bentley Boys-მა, როგორც მუქი მწვანე მანქანების პილოტებს მოიხსენიებდნენ, ზედიზედ ოთხი მარათონი მოიგეს, ხოლო ერთ-ერთი ასეთი ტრიუმფალური გამარჯვება Blower-ის მოდელმა მოიპოვა, რომელიც იმ დროისათვის სრულიად უცხო და ინოვაციური მოწყობილობებით იყო აღჭურვილი.

წარმოიდგინეთ: 240 ცხ.ძ. და 220 კმ/სთ-ზე მეტი სიჩქარე - ეს ყველაფერი მოძველებული დიზაინით, რომელსაც ეტლისგან დიდად ვერ გაარჩევდი. ბრიტანული დომინირების შემდეგი პერიოდი ლე მანში 1950-იან წლებში იაგუარის გამოსვლის შემდეგ დადგა და ბრიტანული ავტოწარმოების ისტორიაში არანაკლებ მნიშვნელოვანი კვალი დატოვა.

1947 წელი

20 ნოემბერს ვესტმინსტერის სააბატოში მეფის ახალგაზრდა ასულის ელისაბედისა და პრინცი ფილიპე მაუნტბატენის ქორწილი იმართება. ეს იღბლიანი კავშირი 70 წელზე მეტხანს გაგრძელდება იქამდე, სანამ სიკვდილმა არ დააშორა ბედნიერი მეუღლეები. იმ დროს, როდესაც ელისაბედის ცხოვრების ახალი თავი იწყება - პარალელურად დიდი ძვრები ხდება საავტომობილო ინდუსტრიაშიც.

კომპანიების ნაწილი ცდილობს ომის შემდგომ კრიზისში გადარჩეს 1930-იანი წლების მოძველებული დიზაინის მოდელების გამოშვებით, ზოგიერთი კი იწყებს სამყაროსთვის ახალი და გასაოცარი ნაწარმის შეთავაზებას. პრინცესას ქორწილამდე ერთი წლით ადრე ГАЗ М-20 «Победа» გამოჩნდა  - ეს იყო მსოფლიოში ერთ-ერთი პირველი მანქანა, რომლის სერიულად წარმოებაც დაიწყო, აქ მანქანის გვერდები და სხვა ელემენტები მანქანის მთლიან ფორმაში იყო შერწყმული. ძალიან მალე, ეს წყობა სტანდარტი გახდება პლანეტის თითქმის ყველა მანქანისთვის.

1947 წლის 11 მაისს, ვესტმინსტერში ქორწინების ცერემონიამდე ექვსი თვით ადრე, ახალგაზრდა იტალიელი მრბოლელი და კონსტრუქტორი პირველ სპორტულ მანქანას წარადგენს, რომელსაც თავისი სახელი დაარქვა. საუბარია Ferrari 125 S-ზე - თვალისმომჭრელად ლამაზ და ძალიან სწრაფ მანქანაზე, რომელმაც წლის ბოლომდე 14 რბოლიდან ექვსის მოგება მოახერხა. აქ იწყება Enzo Ferrari-ს გუნდის და Colombo V12 ძრავის თავბრუდამხვევი ისტორია, რომელმაც წარმოუდგენელი რაოდენობის ცვლილებები და გაუმჯობესება გამოიარა, ხოლო ექსპლუატაციაში 1980-იანი წლების ბოლომდე დარჩა.

სხვათაშორის, ერთი წლის შემდეგ, 1948 წელს, კიდევ ერთი საკულტო მანქანის პორშე 356-ის დებიუტი შედგება, რომელიც, ასევე თავისი შემქმნელის სახელს ატარებს. ამავე დროს იწყება, მისი უდიდებულესობის ერთ-ერთი საყვარელი მანქანის, Land Rover-ის პირველი მოდელების აწყობაც. 

1952 წელი

6 თებერვალს, როდესაც ელისაბედი და ფილიპე კენიაში ისვენებდნენ, მეფე ჯორჯ VI-ის გარდაცვალების ამბავი მოედო მსოფლიოს. ტახტზე  26 წლის პრინცესა ადის, თუმცა კორონაციის ცერემონია 1953 წლის ზაფხულამდე არ შედგა. ამ დროს საავტომობილო ინდუსტრიაში ისეთი სახელები კაშკაშებს, როგორებიც არის: Cadillac Eldorado, Chevrolet Bel Air და Corvette, Aston Martin DB2, ასევე,  AC Ace, იგივე როდსტერი, რომელიც მოგვიანებით Shelby Cobra-ად გადაიქცევა.

მსოფლიო საავტომობილო ინდუსტრიის ოქროს ხანაში შედის: ძვირადღირებული ამერიკული მოდელები სულ უფრო და უფრო მეტ პოპულარობას იძენენ, იცვლება დიზაინი, სიმძლავრე და იმ დროისთვის წარმოუდგენელ ნიშნულებს აღწევს სიჩქარე, ამ დროს ჯერ არავის აწუხებს არც ეკოლოგია და არც საწვავის ჭარბი მოხმარება.

ამავე დროს იწყება ხელმისაწვდომი ავტომობილების ბაზრის აყვავებაც, როდესაც მილიონობით ჩვეულებრივ მომხმარებელს საშუალება ეძლევა თავისი პირველი ავტომობილი შეიძინოს. საუკუნის დასაწყისში Ford T-ის მსგავსად, Volkswagen Beetle და Citroen 2CV ხდებიან პოპულარული, იტალიაში ჩნდება მხიარული მიკროავტომანქანა Iso Isetta, რომელიც ცოტა მოგვიანებით BMW-საც გადაარჩენს გაკოტრებისგან, თუმცა ეს ცალკე ისტორიაა.

რამდენიმე წლის შემდეგ Fiat თავის საკულტო მოდელს 500-ს გამოუშვებს და ბოლოს 1955 წელს, პარიზის ავტოსალონზე, წარმოდგენილი იქნება იმ დროისთვის წარმოუდგენელი Citroen DS, უცხო დიზაინითა და ჰიდროპნევმატური დაკიდებით. 

1964 წელი 

დედოფალი ელისაბედი მეოთხე შვილს, პრინც ედვარდს ელოდება. უინსტონ ჩერჩილის გარდაცვალებაც უკან მოვიტოვეთ, კოსმოსიდან დაბრუნებულ იური გაგარინს კენედების საპრეზიდენტო წყვილი ხვდება და წინ გველოდება ბრიტანეთის იმპერიის ორდენების  გადაცემა პოპულარული ახალგაზრდა მუსიკოსებისთვის, რომლებიც ჯგუფ The Beatles-ს წარმოადგენენ. მთელ მსოფლიოში ჰიპების მოძრაობა სულ უფრო და უფრო იკრეფს ძალებს და საავტომობილო ინდუსტრიაც კიდევ ერთ ტრანსფორმაციას განიცდის.

სწორედ 1964 წელს გამოჩნდა ეკრანებზე Goldfinger, სადაც ჯეიმს ბონდი, რომელსაც შონ კონერი თამაშობს და Aston Martin DB5-ს ჯაშუშური გაჯეტებით მართავს. გადაჭარბებული არ იქნება თუ ამ ტანდემს ბრიტანული საავტომობილო ინდუსტრიისთვის უმნიშვნელოვანეს როლს მივანიჭებთ. 

გლობალური და ისტორიული მასშტაბით, ისეთი სახელები ჩნდება, როგორებიც არის: Ford Mustang, Porsche 911, Pontiac GTO, Dodge Charger - ისინი ყველა სწორედ  1964 წელს გამოჩნდნენ, რომლებიც მანქანების სრულიად ახალ კლასს ქმნიან და თავიდან ადგენენ თამაშის წესებს. უნდა აღინიშნოს, რომ სწორედ ამ პერიოდში იწყება პირველი სერიოზული მუშაობა აეროდინამიკაზე მოტოსპორტში, NSU გამოუშვებს Spider მოდელს, აქამდე არნახული Wankel-ის მბრუნავი დგუშის ძრავით. 

1976 წელი

დიდი ბრიტანეთის დედოფალი ისტორიაში პირველი სახელმწიფო მეთაურია, რომელმაც ელ.ფოსტა გააგზავნა, რისთვისაც მან ARPANET გამოიყენა - თანამედროვე ინტერნეტის ადრეული პროტოტიპი. მანქანებიც სულ უფრო და უფრო კომპიუტერიზდებიან: შეხედეთ Aston Martin Lagonda-ს ძვირადღირებულ სედანს ციფრული ინსტრუმენტებით - ეს მიწიერი „კოსმოსური ხომალდი“ ვარსკვლავური ომების გამოსვლამდე ზუსტად ერთი წლით ადრე გამოჩნდა გზებზე.

1970-იანი წლების შუა ხანებში საავტომობილო აღჭურვილობა სულ უფრო მეტად იღებდა ჩვენთვის ცნობილ სახეს: ნორმად იქცევა კონდიციონერი და ელექტრო შუშები, ჩნდება უსაფრთხოების ღვედები, მიმდინარეობს პირველი ექსპერიმენტები ABS სისტემების დანერგვისთვის და ჩნდება აირბაგები, თუმცა მასობრივ წარმოებაში ისინი კიდევ დიდი ხნით არ გამოჩნდებიან.

რაც შეეხება საავტომობილო ბიზნესში გლობალურ ცვლილებებს, 1970-იანი წლების მეორე ნახევარი სწორედ ის დროა, როდესაც მსოფლიო სერიოზულად იწყებს ლაპარაკს იაპონურ მოდელებზე. 1974 წლის საწვავის კრიზისმა მტკივნეულად დაარტყა ამერიკულ ავტოწარმოებას, რომელიც საწვავს უყაირათოდ მოიხმარდა, სამაგიეროდ  კომპაქტური და ეკონომიური სივიკი თუ კოროლა იკრეფენ პოპულარობას.

არ შეიძლება უყურადღებოდ დავტოვოთ რევოლუციური გადატრიალება საავტომობილო დიზაინის მხრივ. 1970-იანი წლები დაჭრილი ფორმების, ბრტყელი ზედაპირის და ლეგენდარული სოლის ფორმის სუპერმანქანების ეპოქაა: Lamborghini Countach, Lancia Stratos, Lotus Esprit, Ferrari 308 GTB - ისინი, ყველა ამ დროს შეიქმნა. ამ მოდამ გავლენა იქონია Volkswagen Golf-ის იერსახეზე, რომლის დიზაინიც ჯორჯეტო ჯუჯაროს ეკუთვნის და 1974 წელს გამოვიდა - ასევე დიდი გავლენა მოახდინეს საავტომობილო ისტორიაზე გერმანულმა ჰეჩბეკებმა. კიდევ ერთი ​​მნიშვნელოვანი მანქანა, რომლის გარეშეც ამბავი არ შეიძლება დასრულდეს - 1976 წელს იწყება მარადიული Mercedes-Benz W123-ის წარმოება.

1989 წელი

დიდი ბრიტანეთის ორი მთავარი ქალის ერთობლივი მმართველობის ათწლიანი ერა დასასრულს უახლოვდება: ელისაბედ II ტახტზე რჩება, მაგრამ მარგარეტ ტეტჩერი თანამდებობას 1990 წლის შემოდგომაზე დატოვებს. ხოლო, 1989 წლის გაზაფხულზე ბრიტანეთის დედოფალი მიხეილ და რაისა გორბაჩოვებს მიიღებს უინძორის ციხესიმაგრეში - მაშინ არავის სჯეროდა სსრკ-ს დაშლის შესაძლებლობის, მაგრამ დიდი ცვლილების სული უკვე ჰაერში ტრიალებდა.

მანქანები, 1980-იანი წლების ბოლოს, უზარმაზარი ტექნოლოგიური ტრანსფორმაციის პროცესს ასრულებდნენ - თითქმის ყველაფერი, რასაც ჩვენ დღეს ვიყენებთ, მაშინ უკვე არსებობდა - სანავიგაციო სისტემები, სენსორული და საპროექციო დისპლეები, სრულად კონტროლირებადი შასი, აქტიური აეროდინამიკური ელემენტები - ამ ყველაფრით ჯერ არ არის დიდი რაოდენობის მანქანა აღჭურვილი, მაგრამ ნელ-ნელა უამრავი ახალი ტექნოლოგია იკიდებს ფეხს.

ის აღჭურვილობა, რომელიც მანამდე მხოლოდ ფორმულა 1-ის მანქანებისთვის იყო განკუთვნილი, ნელ-ნელა ჩვეული ხდებოდა, ოჯახები სარგებლობდნენ პირველი წარმოების Renault Espace-ის მინივენებით და Chrysler Voyager-ის უპირატესობებით.

უბრალოდ შეხედეთ მანქანებს, რომლებიც 1989 წელს გამოვიდა: მაღალტექნოლოგიური Lexus LS, რომელმაც პანიკა გამოიწვია Mercedes-Benz-ისა და BMW-ს სათავო ოფისებში; Opel Calibra იმ დროისთვის წარმოუდგენლად გამარტივებული კორპუსით; Citroen XM - ფუტურისტული დინასტიის მემკვიდრე, რომელსაც არასდროს ჰყოლია პირდაპირი კონკურენტები; თვალწარმტაცი BMW მერვე სერიის კუპე E31-ის უკანა ნაწილით. ჩამონათვალი შეიძლება დიდხანს გაგრძელდეს, მაგრამ სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს რომ, მას შემდეგ ასეთი რევოლუციური სიახლეები მასობრივად აღარ შეხებია ავტოინდუსტრიას.

1997 წელი

ბრიტანეთის სამეფო ოჯახისთვის ეს დრო პრინცესა დიანას ტრაგიკულ სიკვდილთან არის დაკავშირებული, რომელიც ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე გახმაურებულ ავტოკატასტროფაში დაიღუპა. რაც უნდა დიდი, რთული და სრულყოფილი ყოფილიყო W140 თაობის Mercedes-Benz S-Class, მისი შესაძლებლობები საკმარისი არ აღმოჩნდა ლედი დიის გადასარჩენად.

უცნაური დამთხვევაა, მაგრამ ზუსტად ერთი წლით ადრე ამოქმედდა Euro NCAP ასოციაცია, რომელიც მიზნად ისახავდა რადიკალურად გაეუმჯობესებინა ყველა ახალი მანქანის უსაფრთხოების დონე და ალბათ ეს არის ის, რაც უნდა ჩაითვალოს ათწლეულის დასაწყისის და მის შემდგომ მთავარ მიმართულებად. მანქანები უფრო სწრაფი და მძლავრი ხდებოდა, 1980-იანი წლების ნახევრად ფანტასტიკური გაჯეტები უკვე სტანდარტულ აღჭურვილობად იქცევა პატარა მანქანებისთვისაც, მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც უსაფრთხოების სფეროში გაკეთდა, უფრო გამძლე ძარაა, მეტი აირბაგი და სადაზღვევო ელექტრონიკაა, რომლითაც ყველა მანქანა აღიჭურვა.

1990-იანი წლების ბოლოს მნიშვნელოვანი საავტომობილო ტენდენციებიდან უნდა აღინიშნოს ქროსოვორების აყვავების დასაწყისი - Toyota RAV4, Honda CR-V და სხვები გაყიდვების რეკორდებს ხსნიან, ხოლო 1997 წელს Mercedes-Benz-მ ML გამოუშვა, ცოტა მოგვიანებით. BMW X5-ის რიგიც დგება. როგორ დასრულდა ეს ყველაფერი, ყველამ კარგად ვიცით.

ეპოქის კიდევ ერთი ნიშანია ნეო-რეტრო მოდა. ის იხსნება გიჟური Plymouth Prowler-ით, რასაც Volkswagen Beetle და Mini, Chrysler PT Cruiser, Ford Mustang და სხვები მოჰყვებიან. იმპულსი ისეთი ძლიერი აღმოჩნდა, რომ მას უკვე უბრალოდ მოდას ვეღარ უწოდებ და ის ერთ-ერთი წამყვანი სტილი ხდება ავტომობილების დიზაინში.

2012 წელი

ელისაბედ II ტახტზე ყოფნის 60 წლის იუბილეს აღნიშნავს, ხოლო ოდნავ მოგვიანებით - ქორწინების 65 წლის იუბილეს. ამავდროულად, ლონდონში ოლიმპიური თამაშების გახსნაზე აჩვენებენ ვიდეოს, სადაც მისი უდიდებულესობა და დანიელ კრეიგი პარაშუტით ეშვებიან სტადიონის არენაზე. რასაკვირველია ეს ნამდვილი არ იყო,  მაგრამ ჯეიმს ბონდის გოგონას ტიტული მაინც დედოფალმა მოიპოვა.

ირგვლივ უკვე სულ სხვა სამყაროა - გაბედული ხრიკები, ყველასთვის ხელმისაწვდომი ინტერნეტი და სოციალური ქსელები. სხვათაშორის, დედოფალმაც აითვისა Twitter და 90 წლის ასაკშიც სარგებლობდა ამ ქსელით. ახლა უკვე ელექტრომანქანების სამყარო იწყება. ჯერ კიდევ 2012 წელს დაიწყო Tesla Model S-ის სერიული წარმოება, რომელმაც ისტორიის მიმდინარეობა შეცვალა. მას თავიდან უცნაური სათამაშოდ და არაპერსპექტიულ ექსპერიმენტად მიიჩნევდნენ, მაგრამ ელემენტებზე მომუშავე მანქანა ნელ-ნელა მაინც იკიდებდა ფეხს და საბოლოოდ დაიმკვიდრა თავი საავტომობილო გზებზე. 

ერთის მხრივ, გარემოსდამცველების აქტიურობამ და ასევე, 2015 წლის სენსაციურმა „დიზელგეიტმა“ თავისი წვლილი შეიტანა ელექტრომობილების აყვავებაში – ახლა კი მთელი მსოფლიო შეუცნობელი მოვლენების პირისპირ აღმოჩნდა. პანდემია, გლობალური დაძაბულობა, მზარდი ენერგეტიკული და ეკონომიკური კრიზისი, სულისშემძვრელი ომები - ვინ იცის, რას დაწერენ ისტორიკოსები ამ ყველაფერზე ერთ-ორ ათეულ წელში. მაგრამ ეჭვს არ აჩენს, რომ ელისაბედ II-მ მოახერხა საავტომობილო ინდუსტრიის ისტორიაში ყველაზე მნიშვნელოვან  და საინტერესო სიახლეებს გასცნობოდა და მათი სიკეთეებით ესარგებლა.