როგორ მოიქცეთ, თუ ბინა იპოთეკით გაქვთ და დეველოპერი გაკოტრდა?!

საქართველოში უამრავი მშენებარე ბინაა მიმდინარედ, ზოგიერთი მათგანი ცნობილი სამშენებლო კომპანიების მიერ შენდება, ზოგიერთი კი - მეტნაკლებად. ბინის მყიდველებისთვის, გარდა შემოთავაზებული პირობებისა, ძალიან მნიშვნელოვანია ასევე დეველოპერული კომპანიის რეპუტაცია, სტაბილურობა და სანდოობა. როგორ უნდა შევარჩიოთ სამშენებლო კომპანია, ამის თაობაზე შეგიძლიათ ჩვენს წინა ბლოგს გადახედოთ. შერჩევის შემდეგ კვლავ არსებობს რისკი, რომ მშენებლობა დროებით ან განუსაზღვრელი ვადით შეჩერდეს და ამის მაგალითები გვაქვს კიდეც.

ზოგიერთი კომპანია გაკოტრების პირას არის, ზოგიერთი ოფიციალურად გაკოტრდა, ზოგიც კი -  განგებ არ ასრულებს იმ პროცედურებს, რაც კანონის მიხედვითაა განსაზღვრული, რომ კომპანია გაკოტრებულად გამოცხადდეს, ამით კი თავის კლიენტებს სრულ გაურკვევლობაშ ამყოფებს. გაკოტრების დროს გადახდის უნარის არმქონე კომპანია ვალების გადახდას ახერხებს, კომპანიების მფლობელებისთვის კი გაკოტრებულის სტატუსის მინიჭება საკმაოდ მტკივნეულია და ხშირად არიდებენ თავს ოფიციალურ პროცედურებს, საბოლოოდ კი შედეგი არ იცვლება - ორგანიზაცია ნადგურდება, კლიენტები კი დაზარალებულები რჩებიან.

სოფო ჩვენი რესპონდენტი და ერთერთი დაზარალებულია, რომელსაც თბილისში საკუთარი ბინა კორპუსის ტიპის საცხოვრებელში 2017 წელს დასრულებული თეთრი კარკასით უნდა ჩაბარებოდა. ახლა 2023 წელია, სოფო კვლავ ქირით ცხოვრობს, კორპუსი დასრულებული არ არის, თავდაპირველი დეველოპერი გაკოტრდა, მფლობელებს ჩამოართვეს კომპანია თავისი აქტივებითა და ვალდებულებებით და პატიმრობაც შეუფარდეს. მათ ბრალად ედებოდათ საცხოვრებელი ბინების შესაძენად გადახდილი თანხების მითვისება. 2020 წელს, კორპუსი, რომელშიც ჩვენი რესპონდენტის ბინა მდებარეობს, სხვა სამშენებლო კომპანიამ გადაიბარა, რომელმაც შეცვალა პირობები და მიუხედავად იმისა, რომ მენაშენეებს თეთრი კარკასის ღირებულება აქვთ გადახდილი, მათ კორპუსის დასრულება და შავი კარკასის მდგომარეობამდე მიყვანას დაჰპირდნენ. მშენებლობა ჯერ კიდევ მიმდინარეობს და კორპუსი, რომელშიც ადამიანები 2017 წლიდან უნდა შესახლებულიყვნენ, დასრულებული ჯერჯერობით არ არის.

მენაშენეთა სამწუხაროდ, ქვეყანაში არ არსებობს კანონი, რომელიც სახელმწიფო სამშენებლო პროცესს აწესრიგებს ან/და მოქალაქეებს იცავს სხვადასხვა გაუთვალისწინებელი შემთხვევებისაგან. პრეცედენტების დონეზე არსებობს გამოსავალი, რომ დაზარალებულმა სასამართლოს მიმართოს. დღესდღეობით უამრავი დავა მიმდინარეობს სამშენებლო საკითხებზე, თუმცა მიუხედავად პროცესისა, ხშირ შემთხვევაში, სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება ვერ ხერხდება. პრევენციულ გამოსავლად კი შეიძ₾ება მივიჩნიოთ სამშენებლო რისკების დაზღვევა. დაზღვევით სარგებლობა შეუძლია ნებისმიერ მხარეს, ვინც სამშენებლო პროცესშია ჩართული და ისარგებლოს მასზე მორგებული სერვისით. სამშენებლო რისკების დაზღვევის პრაქტიკა არსებობს და საკმაოდ ხშირად გამოყენებულია ევროპასა და ამერიკაში, სადაც პროცესში ადგილობრივი მთავრობებიც აქტიურად ჩართულები არიან. ლოკალურ დონეზე კი, ალბათ, ერთერთი გამოსავალი დაზარალებულთა რიცხვის შესამცირებლად და ზარალის პრევენციისთვის, სახელმწიფოს დონეზე კონკრეტული პოლიტიკისა და სტრატეგიის შემუშავება იქნებოდა.