ისტორიები უბნებზე - სოლოლაკი, თბილისი

ამ ადგილის ადრე "ავანაანთხევი" ერქვა. არაბების ბატონობის ხანაში აქ გაშენებული “ციხის ბაღის” მოსარწყავად სარწყავი არხი აღუდგენიათ, ამიტომ მთის კალთას "სულულაჰი" უწოდეს, ხოლო მოგვიანებით ასე დაერქვა უბანსაც, რომელიც ამ ფერდობზე გაჩნდა. ტოპონიმი "სოლოლაკი" კი XIX საუკუნეში დამკვიდრდა.

საინტერესო ისტორია აქვს სოლოლაკის უბანს. აქ ადრე ყოფილა დედოფლის, მეფის, მამასახლისის, თბილელის ბაღები. 1803 წელს დარეჯან დედოფალს (ერეკლე II-ის მეუღლეს) თავისი ასულისთვის, თეკლა ბატონიშვილისთვის მზითვებში მიუცია გარეთაუბანში მდებარე “დედოფლის” ბაღის ნაწილი. სოლოლაკში ბაღები მეტწილად მეფის ოჯახს ეკუთვნოდა და ნასყიდობის ობიექტად ისინი არასდროს ქცეულა. ისტორიული წყაროების მიხედვით, სოლოლაკში ეს ბაღები XIX საუკუნის 20-იან წლებშიც არსებობდა.

დროთა განმავლობაში სოლოლაკში იჩეხებოდა ტყე, ადგილებს ისაკუთრებდნენ მაღალი ფენის წარმომადგენლები, ძირითადად ბურჟუაზია და აშენებდნენ სახლებს. სოლოლაკის ხევი თაბორის მთისა და ნარიყალას გამყოფია. დიდი ქართველი გეოგრაფი ვახუშტი ბაგრატიონიც ამტკიცებს 1735 წელს შედგენილი თბილისის გეგმა-რუკით და წერილობითაც, რომ - "კალას და ტფილისს ყოფს სალალაკის წყალი, რომელიც გამოდის წავკისისა და კოჟრის მთებსა". 

სოლოლაკის განაშენიანება XIX საუკუნის I ნახევრიდან იწყება. 1847-1851 წლებში გადაიხურა სოლოლაკის ხევის ერთი მონაკვეთი (ახლანდელი ლეონიძის ქუჩა და თავისუფლების მოედნის რეგიონი). 1851 წელს საზეიმოდ გაიხსნა იტალიელი არქიტექტორის, ჯოვანი სკუდიერის პროექტით აშენებული თეატრი. რენესანსის ეპოქის არქიტექტურით შთაგონებული შენობა, რომელიც დღევანდელი მოედნის შუაში იდგა, ასევე ქარვასლასაც შეიცავდა. ის ცნობილ თბილისელ ვაჭარსა და მეცენატს, გაბრიელ თამამშევს ეკუთვნოდა. თეატრი, 1874 წელს გაჩენილ ძლიერ ხანძარს შეეწირა და მას მერე აღარ აღდგენილა. მაშინ, ახლანდელ გიორგი ლეონიძის ქუჩას, სოლოლაკის ქუჩა ერქვა. თითოეულ ბაღს ჰქონდა საგანგებოდ გაჭრილი წყლის რეზერვუარი და აუზი. წყლის მოხმარება მკაცრი  რიგის მიხედვით იყო დაწესებული.

1824 წელს რუსული კლასიციზმის სტილში აშენებული პირველი შენობა ამიერკავკასიის სამხედრო შტაბია, რომელიც თავისუფლების მოედნის ჩრდილო-დასავლეთ კუთხეშია. 1825 წელს შვეიცარიელი არქიტექტორის, ჯუზეპე ბერნადაცის, პროექტით კლასიცისტურ სტილში აშენდა იაკობ ზუბალაშვილის სახლი, რომელიც შემდეგ სასულიერო სემინარიად გადაკეთდა, ხოლო 1953 წლიდან საქართველოს ხელოვნების მუზეუმს ეკუთვნის. ეს ორი შენობა, დღემდე თითქმის უცვლელად არის შემორჩენილი.

ლერმონტოვის ქუჩის დასაწყისში XIX საუკუნეში იყო გენერალ-მაიორ ფიოდორ ახვერდოვის სახლი. კავკასიის კორპუსის არტილერიის მეთაურის წოდების მიღებისთანავე, 1816 წელს, იგი პეტერბურგიდან კავკასიაში გადმოვიდა საცხოვრებლად და თბილისში, ლერმონტოვის ქუჩაზე დასახლდა. სამწუხაროდ, ეს ულამაზესი სახლი არ შენარჩუნდა. სახლის დიასახლისმა, პრასკოვია ნიკოლაევნა არსენიევამ, რომელიც ლერმონტოვს დეიდად ეკუთვნოდა, შექმნა სალონი, რომელიც თბილისი კულტურულ ცხოვრებაში დიდ როლს თამაშობდა. ეს სახლი იმ პერიოდში იქცა ქალაქის ლიტერატურული ცხოვრების ცენტრად და ნაღები საზოგადოების შეკრების ადგილად. 1837 წელს ახვერდოვების სახლში ცხოვრობდა მიხეილ ლერმონტოვი, სახლის ეზოში არსებულ ფლიგელს თავად ალექსანდრე ჭავჭავაძის ოჯახი იკავებდა. ჭავჭავაძეების სტუმართმოყვარე სახლი კი ქალაქში ცნობილი იყო _ ჭავჭავაძეების სახლი აღიარებული რუსი და ქართველი ინტელიგენციის დამაკავშირებელ რგოლად. ჭავჭავაძეებისა და ახვერდოვების ოჯახები მეგობრობდნენ, ბავშვები ერთად იზრდებოდნენ. სწორედ ახვერდოვების ოჯახში გაიცნეს ერთმანეთი ნინო ჭავჭავაძემ და ალექსანდრე გრიბოედოვმა. აქ სთხოვა მან ნინოს ხელი.

XIX საუკუნეში ასათიანის ქუჩაზე მდებარეობდა ბებუთოვების სასახლე. სწორედ ამიტომ ერქვა ამ ქუჩას ბებუთოვის ქუჩა. 43-ე სკოლა ადრე მანთაშევის სავაჭრო სასწავლებელი იყო, რომელიც 1910-1911 წლებში აშენდა და მისი მშენებლობა  ცნობილმა ნავთობ-მეწარმის ალექსანდრე მანთაშევის მიერ იყო დაფინანსებული.

სოლოლაკში კიდევ ბევრი ისტორიული სახლია. სწორედ ამიტომ იზიდავს ეს უბანი უამრავ ტურისტს, რომლებიც სიამოვნებით დახეტიალობენ ამ უძველესი ქუჩებში, რესტავრირებულ თუ დანგრეულ ქალაქურ ეზოებში. მაღალი ტურისტული ნაკადიდან გამომდინარე, დღეს სოლოლაკში დიდია მოთხოვნა, როგორც საოფისე და სავაჭრო, ასევე საცხოვრებელ უძრავ ქონებაზე, ძირითადად საინვესტიციო მიზნებისთვის.