რა არის კაპიტალისტური რომანტიზმი და როგორ მოიკიდა ფეხი საქართველოში

მიუხედავად იმისა, რომ შეიძლება მოგვეჩვენოს, თითქოს თბილისსა და ბათუმში შენობები სტიქიურად, ყოველგვარი წესებისა და ნორმების დაცვის გარეშე შენდება. ჩვენს დროსა და ეპოქასაც აქვს საერთო დამახასიათებელი შტრიხი, ერთგვარი თანამედროვე არქიტექტურული სტილი, რომელიც წინასწარ არავის დაუდგენია, თუმცა შენობების მეპატრონეებსა და მშენებლებს გემოვნებამ და საჭიროებებმა ასეთი სტილის შექმნა უკარნახა და მას კაპიტალისტური რომანტიზმი ჰქვია.

ტერმინი კაპიტალისტური რომანტიზმი არქიტექტურის მკვლევრებმა დანიელ ვერეტენნიკოვმა, ალექსანდრე სემიონოვმა და გავრიილ მალიშევმა შექმნეს. ამ ტერმინით  – „კაპიტალისტური რომანტიზმი" ჩვეულებრივ ისეთი პოსტსაბჭოთა პერიოდის შენობები მოიხსენიება, რომლებიც ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში 1990-იანი წლებიდან 2020 წლების პერიოდშია აშენებული და საერთო დამახასიათებელი ესთეტიკური სტილი აქვთ.. 

როგორც სხვა ყველა არქიტექტურულ სტილს, რასაკვირველია კაპიტალისტურ რომანტიზმსაც ჰყავს წინამორბედი. პირველ რიგში, ის შეგვიძლია გლობალური პოსტმოდერნიზმის ერთ-ერთ პირმშოდ განვიხილოთ. ხოლო, კაპ.რომის ჩამოყალიბებაზე, ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანი გავლენა, საბჭოთა კონსტრუქტივიზმმა იქონია.

კაპიტალისტურ რომანტიზმს ბევრი დამახასიათებელი ნიშანი აქვს. მაგალითად, ერთ-ერთია ერთგვარი „გამოწეულიზმი“. ეს სიტყვა თითქოს კონკრეტულს არაფერს ასახავს, თუმცა ამ ახალი ტერმინით შეგვიძლია აღვწეროთ დამკვეთებისა და არქიტექტორების გატაცება ყოველგვარი გამოწეული, გამოშვერილი, შენობებზე გარეთ გამოზრდილი მონაკვეთების მიმართ, რაც უპირველესად ფასადების ტალღოვანი ხაზებით გამოიხატება, ასევე მისთვის დამახასიათებელია გასაჭიმი ჭერი ევროპული სტილის რემონტის საუკეთესო ტრადიციებში და გამარტივებული კონტურები.

პოსტმოდერნიზმთან შერწყმული Hi-Tech ამ სტილის კიდევ ერთი მთავარი დამახასიათებელი ნიშანია. კონტრასტული მასალები, დინამიკური ფორმები, ექსპრესიული ტექსტურები, მინის და ლითონის სიმრავლე, ამ არქიტექტურული მიმდინარეობის განუყოფელ თანამგზავრებად რჩება.

შუშასთან ერთად გაპრიალებული გრანიტიც კაპიტალისტური რომანტიზმისთვის ერთ-ერთი წამყვანი მასალაა. თუმცა, ის ამ შემთხვევაში არ ეფუძნება ფასადზე მისი გამოყენების საჭიროებას. არამედ, მასალის ფასით არის განპირობებული და ერთგვარი ელიტიზმის ნიშნებს ატარებს.

კაპ.რომი გავრცელებულია ყოფილი საბჭოთა კავშირის მთელ ტერიტორიაზე და ასეთი მასშტაბის არეალზე ბევრი რეგიონალური მიმართულებაც აქვს. თითოეული მათგანის ჩამოყალიბებაზე სხვადასხვა ფაქტორები ზემოქმედებდნენ, მათ შორის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადგილობრივი თუ ცენტრალური ხელისუფლების გემოვნებაა. მაგალითად, პეტერბურგში ასეთი „სტაკანიზმია“, რომელსაც ყოფილი გუბერნატორის მეტსახელი ეწოდა, ხოლო არქიტექტურა ამ ქალაქისთვის დამახასიათებელი 2000-იანი წლების მეორე მესამედიდან გახდა.

საქართველოში 2000 წლებიდან აქტიურად იკიდებს ფეხს შუშის შენობები, ამ მასალით გაფორმებულია 2000-იან წლებში აშენებული ან რესტავრირებული სახელმწიფო შენობების 90%-ზე მეტი. ხოლო, ამავე პერიოდში აშენებული პოლიციის შენობების თითქმის 100%.

კაპიტალისტური რომანტიზმი განვითარებას განაგრძობს და აისახება როგორც სახელმწიფო დაკვეთით აშენებულ შენობებში, ასევე კერძო ბიზნესის დაკვეთით აგებული სასტუმროების დიზაინში და გზისპირა მომცრო სავაჭრო ობიექტების არქიტექტურაშიც. ასეთები, განსაკუთრებით მრავლად თბილისსა და ბათუმშია. 

მიუხედავად იმისა, რომ კაპიტალისტური რომანტიზმისთვის დამახასიათებელი შენობები შესაძლოა ათი ათასობით კილომეტრის დაშორებით იყოს ერთმანეთისგან განთავსებული, ხშირად ძნელია იმის გარკვევა რომელ ქალაქში მდებარეობენ ისინი, ბათუმში თუ ვორონეჟში, თბილისის ცენტრში თუ ნოვოსიბირსკში.

ბანკი „გარანტია“. ნიჟნი ნოვგოროდი.

სავაჭრო ცენტრი „ქარვასლა“. თბილისი.

მოსკოვია სიტი“. მოსკოვის ოლქის მთავრობის სახლი.

The Grand Gloria Hotel. ბათუმი.

თეატრი "Et сetera". მოსკოვი.

ბიძინა ივანიშვილის შუშის სასახლე

ბიზნეს ცენტრი „ჩაიკა პლაზა“. მოსკოვი.

სასტუმრო „ყირამალა“. ბათუმი.

სავაჭტო ცენტრი „ნაუტილუსი“. მოსკოვი.

კომერციული ობიექტები. თბილისი.

ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმი. თბილისი.

„რეპროდუქტორი“. ნიჟნი ნოვგოროდი.