სოციალური პროგრამები ევროპაში მათთვის, ვისაც ბინის შეძენა სურს და შესაძლებელია თუ არა მათი დანერგვა საქართველოში

რა სოციალური პროგრამები არსებობს ევროპაში მათთვის, ვისაც საცხოვრებელი ბინის შეძენა სურს და როგორ ეხმარება სახელმწიფო ახლად შექმნილ ოჯახებს?

ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში მოქმედებს ახალგაზრდების მხარდასაჭერი სოციალური პროგრამები, ეს შეიძლება იყოს სესხის სუბსიდირება ახლად შექმნილი ოჯახისთვის, ფინანსური დახმარება შვილის შეძენის შემთხვევაში და სხვა. ასევე, დაბალი რისკებიდან გამომდინარე, ევროპის განვითარებულ ქვეყნებში სესხებზე საპროცენტო განაკვეთები მცირეა, რაც ოჯახებს ფინანსურ ზეწოლას უმსუბუქებს. 

განვიხილოთ რამდენიმე ქვეყნის ბინათმესაკუთრეობის სოციალური პროგრამების არსი  როგორც პოსტსაბჭოთა სივრცეში, ისე დასავლეთ და ჩრდილოეთ ევროპაში:

ნიდერლანდები 

ნიდერლანდების სახელმწიფო პროგრამით ახალგაზრდებს შეუძლიათ, ხელსაყრელი პირობებით შეიძინონ ბინა. როგორც წესი, ახლად დაქორწინებულებს არ აქვთ ფინანსური სახსრები, სრულად დაფარონ იპოთეკური სესხი, ამიტომ ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების დონეზე მათთვის, ვინც პირველად ყიდულობს სახლს, შემდეგი შეღავათები მოქმედებს:

• პირველი სამი წლის განმავლობაში მყიდველი არ იხდის სესხის თანხასა და პროცენტს;

• სამი წლის შემდეგ გადასახადი დამოკიდებულია მყიდველის შემოსავალზე;

• მუნიციპალიტეტი ნაწილობრივ ფარავს სესხს (თუმცა თანამონაწილეობა ან სესხის გადახდის მექანიზმი განსხვავდება ადგილმდებარეობის მიხედვით).

შედეგად: ათასობით ახალგაზრდას აქვს წვდომა საშუალოფასიანი უძრავი ქონების ბაზარზე. აღსანიშნავია, რომ სახელმწიფო პროგრამა ეფექტიანად მუშაობს თითქმის მთელი ქვეყნის მასშტაბით, თუმცა დედაქალაქში - ამსტერდამში მაღალი ფასების გამო დაბალ ან საშუალოშემოსავლიან მყიდველებს ბინებზე წვდომა კვლავ შეზღუდული აქვთ. 

ფინეთი

ფინეთის სოციალური პროგრამა ეფუძნება დანაზოგების სტიმულირებას, რაც 15-დან 39 წლამდე პირებს საშუალებას აძლევს, შეღავათიანი პირობებით შეიძინონ ბინა. 

როგორ მუშაობს პროგრამა: 2 წლის განმავლობაში მყიდველი სახლის ღირებულების 10%-ს სპეციალურ ანგარიშზე ინახავს დანაზოგის სახით. სახელმწიფო მას საპროცენტო სარგებლის სახით დამატებით ურიცხავს შეტანილი თანხის 4%-მდე  და იპოთეკური სესხით სარგებლობის გარანტიას აძლევს. ყველა პირობის დაკმაყოფილების შემდეგ, მყიდველს საშუალება აქვს, დაბალპროცენტიანი იპოთეკური სესხით შეიძინოს უძრავი ქონება. 

სტატისტიკური მონაცემების თანახმად, პროგრამის მონაწილეების 70% ახერხებს უძრავი ქონების შეძენას. ამასთან, სახელმწიფოს აღნიშნული პოლიტიკა მოსახლეობაში ნერგავს დანაზოგის შექმნის ჩვევას, რაც მათ სამომავლოდ გაუთვალისწინებელი ხარჯების დაფარვაში ან სხვა მნიშვნელოვანი ფინანსური გადაწყვეტილებების მიღებაში ეხმარებათ. 

ჩეხეთი

საინტერესოა, რა მიდგომა არსებობს პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში, სადაც ჩრდილოეთ და დასავლეთ ევროპასთან შედარებით მოსახლეობას უფრო დაბალი შემოსავალი აქვს. მაგალითად ჩეხეთში უძრავ ქონებაზე ხელმისაწვდომობის ერთიანი ეროვნული პოლიტიკა არ არსებობს, თუმცა მუნიციპალიტეტებისა და კოოპერატივების დონეზე გარკვეული პროგრამები ხორციელდება. მაგალითად ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში ახალგაზრდა წყვილებისთვის იპოთეკურ სესხზე დაბალი საპროცენტო განაკვეთი მოქმედებს. ასევე, „პრაღის საბინაო ფონდი“ მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მოქალაქეებისათვის შეღავათიანი რემონტის ან შედარებით ბიუჯეტურად მშენებლობის პროცესში.

ქვეყანაში არსებობს საბინაო კოოპერატივებიც - ისინი ერთიანდებიან და სამშენებლო და სხვა საჭირო სამუშოებს, მათ შორის ტექნიკურს, ერთად ახორციელებენ. კოოპერატივის მოდელი ეფექტიანია გადასახადების თვალსაზრისითაც.

ჩეხეთში უძრავ ქონებაზე ხელმისაწვდომობის ზრდის პროგრამები დეცენტრალიზებულია, რაც მუნიციპალიტეტებს საშუალებას აძლევს, ადგილობრივების საჭიროებები თავად შეისწავლონ და შესაბამისი ნაბიჯები გადადგან.  თუმცაღა პროგრამებს ხშირად აკრიტიკებენ იმის გამო, სოფლად მცხოვრებ ახალგაზრდებს მათზე ნაკლები ხელმისაწვდომობა აქვთ. 

უნგრეთი

უნგრეთში მოქმედებს საგრანტო და სასესხო პროგრამები, რომლებიც ოჯახებს ხელს უწყობს, შეიძინონ ან ააშენონ სახლი. 

სახელმწიფო ოჯახებს თითოეულ ბავშვზე შემდეგ გრანტს სთავაზობს:

• ერთი შვილი - 10 000 ევრო;

• სამი შვილი - 30 000 ევრო და სუბსიდირებული სესხი 3%-იანი განაკვეთით;

ოჯახებს თანხის გამოყენება შეუძლიათ ახალი სახლის შესაძენად ან მის ასაშენებლად. ასევე, სახელმწიფო მათ საგადასახადო შეღავათებსაც უკეთებს. პროგრამაში უკვე ათობით ათასი მოქალაქე ჩაერთო. 

არსებული ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობის გათვალისწინებით, რომელი მოდელი შეიძლება იყოს საქართველოსთვის უფრო შესაფერისი? - ჩვენი ქვეყნისთვის შესაფერისი პროგრამის შედგენას სხვადასხვა სფეროს სპეციალისტის ჩართულობა და კომპლექსური მიდგომა სჭირდება, თუმცა შესაძლოა, დანაზოგებსა და პროცენტის სუბსიდირებაზე დაფუძნებული მიდგომა ბევრ ახლად შექმნილ ოჯახს დაეხმაროს საცხოვრებლის შეძენაში და სამომავლოდ, ფინანსური სტრესის შემცირების ხარჯზე, შობადობაც წაახალისოს.