რა ცვლილებები განიცადა არქიტექტურამ დროთა განმავლობაში

ამ ცვლილებების ცენტრში, რა თქმა უნდა, ერთ-ერთი წამყვანი სფერო, არქიტექტურაც მოექცა. ამ დარგმა, უდიდესი ნახტომი გააკეთა წარსულიდან ახალი, თანამედროვე სამყაროსკენ; დაიხვეწა, გახდა მეტად დინამიური და შეიცვალა მისი, არა მხოლოდ ფორმა, არამედ ფუნქციაც.  

თანამედროვე სამყაროში, არქიტექტურა აღარ არის მხოლოდ ერთი, სწორკუთხოვანი სფერო, არამედ პირიქით, ის გაცილებით მრავალფეროვანი გახდა. მუდმივად ვითარდება და ერგება, როგორც ადამიანების სწრაფად ცვალებად ცხოვრების რიტმს, ასევე ითვალისწინებს ეკოლოგიურ ფაქტორებსაც. 

მსოფლიო მოსახლეობის ზრდა, აჩქარებული ცხოვრების ტემპი და დატვირთული სამუშაო გარემო - ეს ყველაფერი მოითხოვს სამშენებლო სფეროში ისეთი პრაქტიკების შემოტანასა და დანერგვას, რაც მაქსიმალურად მოერგებოდა დღევანდელ რეალობას. თანამედროვე არქიტექტურა ახალი გამოწვევის წინაშე დადგა. აუცილებელი გახდა ისეთი პრაქტიკების დანერგვა, რაც შენობას მოქნილთან ერთად უსაფრთხოსა და ფუნქციურს გახდიდა. 

რა იგულისხმება აქ? მაგალითად, სამუშაო მასალის მოდერნიზაცია. შედარებისთვის: გასული საუკუნის მიწურულს, კერძოდ 1970 წელს, ორსართულიანი სახლიდან ეფექტური ევაკუაციის დრო შეადგენდა 14–17 წუთს. ამას განაპირობებდა იმ სამშენებლო მასალების ერთობლიობა, რაც იმ წლებში გამოიყენებოდა. აქ ხშირად შეხვდებოდით ქვას,  აგურს, ბეტონის სქელ ფილებს. მინა და ხე იშვიათად გამოიყენებოდა და მეტწილად, დეკორატიული ელემენტებით შემოიფარგლებოდა. 

2025 წლის მონაცემებით კი, იმავე ტიპის შენობის უსაფრთხოდ დატოვებისთვის გვრჩება მხოლოდ 4–6 წუთი. ეს დრო თითქმის ოთხჯერ ნაკლებია, ვიდრე გასული საუკუნის ბოლოს.

რატომ შემცირდა დრო? 

საქმე ისაა, რომ თანამედროვე არქიტექტურაში ფართოდ გამოიყენება, მსუბუქი და სწრაფად აალებადი მასალები. მაგალითად: პლასტმასა, პოლიურეთანის ქაფი, სითეტიკური ქსოვილები და სხვ. მიზეზე თუ რატომ იყენებენ დღეს ამ კომპონენტებს მარტივია - ისინი იდეალურია ხმისა და თბოიზოლაციისთვის, აქვთ ნაკლები წონა და მათი მონტაჟი გაცილებით სწრაფად ხერხდება. როგორც ავღნიშნეთ, ამ მასალების გამო ევაკუაციის დრო საგრძნობლად შემცირდა, თუმცა ურბანული სივრცეების მკვეთრმა ზრდამ და დროში დაჩქარებულმა მშენებლობებმა მათი გამოყენება აუცილებელ პირობად აქცია.

ამის მიუხედავად, უნდა აღინიშნოს რომ ამ მასალების უდიდესი ნაწილი გადამუშავებული ნარჩენებისგან მიიღება, რაც მათ ეკოლოგიურად მნიშვნელოვან სტატუსს ანიჭებს. მშენებლობაში, მეორეული მასალების გამოყენებით ვამცირებთ ოკეანეებსა და გარემოში მავნე ნივთიერებების დაგროვების რისკს. ხელს ვუწყობთ ნახშირბადის ემისიების შემცირებას და ზოგადად ჯანსაღი ეკოსისტემის შენარჩუნებას. ერთი სიტყვით,  თანამედროვე არქიტექტურა ცდილობს შეათავსოს, ტექნოლოგიური სარგებელი ეკოლოგიურ პასუხისმგებლობასთან.

დღეს ნარჩენების მართვა მთელ მსოფლიოში გავრცელებული და აუცილებელი პრაქტიკაა. თანამედროვე სისტემები ფოკუსირებულია გადამუშავებაზე, კომპოსტირებასა და ნარჩენების შემცირებაზე, რათა მინიმუმამდე იქნას დაყვანილი გარემოზე მავნე ზემოქმედება. ბევრმა ქვეყანამ შექმნა ნარჩენების სეგრეგაციის, გადამუშავების პროგრამები, მსგავსმა ინფრასტრუქტურამ შესაძლებელი გახადა ნარჩენების ხელმეორედ წარმოება და მისი ინტეგრირება სხვადასვა სამშენებლო სფეროში.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ცვლილება, რაც არქიტექტურამ განიცადა არის ფუნქციური გადაკონფიგურება. ანუ შენობა გახდა მეტად ცოცხალი და მულტიფუნქციური. მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრიდან, განსაკუთრებით ინდუსტრიული წარსულის მქონე ქვეყნებში, არქიტექტორებმა დაიწყეს ფიქრი, თუ როგორ შეიძლებოდა შეექმნათ დროში ადაპტირებადი შენობები, რომლებიც არ იქნებოდა ერთჯერადი გამოყენებისთვის.

 რას გულისხმობს ეს? მაგალითად, ერთსა და იმავე სივრცეში შესაძლებელია იყოს, კაფე, საერთო სამუშაო სივრცე და გამოფენა. ასევე, ერთი შენობა, რომელშიც ერთდროულად არის საცხოვრებელი და კომერციული ფართები. სივრცის ამგვარი დაგეგმარება გულისხმობს დროში ცვალებადსა და საჭიროებებზე მორგებულ არქიტექტურული ნიმუშების შექმნას. ძველი შენობის ახალ სიცოცხლეს და მის გამრავალფეროვნებას. 

არ შეიძლება არ ვახსენოთ თანამედროვე არქიტექტურის ტრანსფორმაციის უმნიშვნელოვანესი მაგალითი - “ჭკვიანი” შენობები და ციფრული დიზაინი. თუ კი წარსულში შენობების გეგმები არქიტექტორების მიერ მხოლოდ ფურცელზე იხაზებოდა და ამ ნახაზებში ცვლილებებიც მხოლოდ ხელით შეჰქონდათ, დღეს ეს პროცესი გათანამედროვდა და ციფრულ წესზე გადავიდა.
არქიტექტურა ყოველდღიურად, სულ უფრო მეტად ითვისებს თანამედროვე ტექნოლოგიებს, არა მხოლოდ დიზაინის არამედ შენობის ყოველდღიურ ფუნქციონირებაში. დღესდღეობით სულ უფრო ხშირად იქმნება ე.წ. “ჭკვიანი შენობა”, “ჭკვიანი სახლები”, სადაც სივრცეს ტექნოლოგიები მართავს. რას ნიშნავს “ჭკვიანი”? ეს არის სტრუქტურა, რომელიც აღჭურვილია ციფრული სენსორებით, რაც შენობას შესაძლებლობას აძლევს რეალურ დროში მართოს ტემპერატურა, ტენიანობის დონე, ელექტროენერგია და სხვ. 

თანამედროვე არქიტექტურა დღეს აღარ არის მხოლოდ ჭერისა და კედლების კონსტრუქცია. ის გახდა მთავარი პასუხი კითხვაზე, თუ როგორ ვიცხოვროთ უფრო უსაფრთხოდ და “ჭკვიანად”, ეკოლოგიურად სუფთა გარემოში. შეიცვალა სამშენებლო მასალები და მათი სტრუქტურა, რომლებმაც სივრცეს სიმსუბუქე და მოქნილობა მიანიჭა, თუმცა ამავდროულად უსაფრთხოების ახალი რეგულაციებიც ჩამოაყალიბა. ინტერიერის დიზაინი, რაშიც იგულისმება — ღია სივრცეები, მინიმალიზმი და სიმსუბუქე, შესაძლოა გარკვეულ შემთხვევებში შეამციროს ევაკუაციის ეფექტიანობა, თუმცა ეს სტილი, გაცილებით უკეთ პასუხობს თანამედროვე მოთხოვნებს, სივრცის კომფორტსა და ეკოლოგიურ პასუხისმგებლობას. სწორედ ამ დიზაინის მეშვეობით იქმნება ხელმისაწვდომი საცხოვრებელი თუ სამუშაო სივრცეები. ის, რაც ადრე მძიმე ქვით, ბეტონითა და აგურით შენდებოდა, დღეს შესაძლებელია შეიქმნას გადამუშავებული მასალებითა და ენერგოეფექტურობით. ეს კი ნამდვილად არის თანამედროვე არქიტექტურის, ერთ-ერთი ღირებული ტრანსფორმაცია.